Usmanova N. Yu. Iqtisodiyot va moliyaviy menejment

 
 
 

---

167 
11.4. Moliyaviy menejmentining mexanizmi strategiyasi va vazifalari, 
moliyaviy boshqaruvning o`ziga xos jihatlari 
Moliyaviy menejment takror ishlab chiqarish jarayonida resurslar va 
mablag`lar balanslashgan harakatini ta`minlashi lozim. Korxonaning ixtiyoridagi 
resurslarning turli qismlari aylanishi muddatlari bir-biriga muvofiq kelmaydi. 
Takror ishlab chiqarish jarayoniga avanslangan mablag` asosiy kapital va aylanma 
kapital ko`rinishiga ega bo`ladi. Avanslangan kapitalning tarkibiy qismlari har xil 
muddatlarda pul ko`rinishiga qaytadi. Ayni paytda takror ishlab chiqarish 
uzluksizligini ta`minlash uchun asosiy kapital va aylanma kapitalning moddiy 
elementlarini muvofiq ravishda yangidan to`ldirib turish talab etiladi. Demak, 
moliyaviy menejment korxonada moliyaviy resurslar shakllanishini va takror 
ishlab chiqarish ehtiyojlariga mos ravishda asosiy va aylanma kapitalni to`ldirib 
turishga yo`naltirilishini ta`minlaydi. 
Moliyaviy resurslardan jamg`arma shakli orqali foydalanish kengaytirilgan 
takror ishlab chiqarish ehtiyojlariga to`la mos keladi va nojamg`armaviy shaklga 
nisbatan qator afzalliklarga ega: 
1.
Istalgan ehtiyojni qondirishni jamiyatning iqtisodiy ehtiyojlari bilan 
mustahkamroq bog`lashga imkon beradi
2.
Resurslarni ijtimoiy ishlab chiqarishning asosiy yo`nalishlari bo`ylab 
kontsentratsiya qilishni ta`minlaydi.
3.
Ijtimoiy, jamoa va shaxsiy manfaatlarni yaqinroq bog`lashga va bu 
orqali ishlab chiqarishga faolroq ta`sir ko`rsatishga imkon beradi.
Moliyaviy nazorat o`z ichiga quyidagi tekshiruvlarni oladi: 
•
iqtisodiy qonunlarning talablariga rioya etish (MDni taqsimlash va qayta 
taqsimlash proportsiyalarining optimalligi); 
•
byudjet rejasini tuzish va ijro etish (byudjet nazorati); 
•
korxona va tashkilotlar, byudjet muassasalariga tegishli bo`lgan mehnat, 
moddiy va moliyaviy resurslardan samarali foydalanish; 
•
o`zaro soliq munosabatlari. 
Bozor munosabatlarining aksi quyidagilarda namoyon bo`ladi:

---

168 
•
moliyaviy resurslarning manbalarida; 
•
moliyalashtirish printsiplarida; 
•
baholarni belgilashda; 
•
pul shaklida hisob-kitoblarda; 
•
moliya-kredit tizimining tarkibida va uning bo`g`inlari orasida o`zaro 
munosabatlarida.
Davlat, nodavlat mulk egalari shaklidagi xo`jalik subyektlarida ish 
yuritishlariga befarq qarolmaydi. 
=>Birinchidan, bu sektor katta milliy boylikni egalaridir, chunki bu boylikni 
asosiy qismi bepul yoki imtiyozli baholanish ravishda davlat sektordan ularning 
qo`liga o`tgan. 
=>Ikkinchidan, nodavlat xo`jalik subyektlarning asosiy qismi bozor 
iqtisodiyotiga o`tish davri ichida o`z kapitalini hali ishlab bir miqdorga yetkazib 
olmagan, lekin bor moliyaviy bazasi moliya-kredit sohasidagi operatsiyalar orqali 
yaralgan, hamda davlat moliyaviy resurslarni har xil yo`llar bilan, shu qatorda man 
etilgan yo`llar bilan jalb qilgan. 
=>Uchinchidan, tuzilgan moliya bank tizimida, yirik korxonalar va 
tashkilotlarda, moliyaviy ishlab-chiqarish guruhlarda, aktsiyalarni asosiy qismi 
davlat va aholi qo`lida.
Korxona 
moliyaviy 
faoliyatini 
samarali 
boshqarish 
moliyaviy 
menejmentning asosiy tamoyillarini amalga oshirishni ta`minlaydi. Bu tamoyillar 
umumiy menejmentning bir qismi bo`lib, quyidagilar hisoblanadi: 
1.
Umumiy boshqaruv tizimida integratsiyalashuvi.
2.
Korxona rivojining strategik maqsadiga qaratilganlik.
3.
Moliyaviy boshqaruv qarorlari tanlovi jarayoni optimalligi.
4.
Boshqaruv qarorlari shakllanishining kompleks xarakterligi. 
5.
Yuqori tebranuvchan boshqaruv tashkiliyligi.
Moliyaviy menejment mazmuni va tamoyillaridan uning bosh maqsad va 
vazifalari shakllanadi. 

---

169 
Moliyaviy menejmentning bosh maqsadi korxona boshqaruvining bosh 
maqsadi bilan ajralmas bo`lib, u bilan yagona kompleksda amalga oshiriladi.