K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

2.4 - rasm. «YeVROGALS» suyuq gaz tarqatish texnologik tizimlari: 
a – yer ostida; b – yer ustida joylashgan
. 

---

63 
«YEVROGALS-NO» (2.4 – rasm, b) shoxobchasining yer usti texnologik 
tizimi devorlari bir yoki ikki qavat bo’lgan rezervuarlardan tashkil topgan. 
Rezervuarlar issiqdan himoyalanishi yoki tuproq bilan ko’milishi mumkin. Ushbu 
usulning afzalliklari: 

yer ishlarining hajmi kamligi; 

tuprog’i yomon joylarga ham o’rnatish mumkinligi; 

rezervuarlarga xizmat ko’rsatish va ta’mirlashning qulayligi; 

pastki to’kish trubkalarining mavjudligi nasosning ishlashiga qulay sharoit 
yaratadi;

rezervuar elektrkimyoviy himoyaga muxtoj emas;

rezervuarning ichki idishi ham, qoplama ichining ham jipsligi doimiy 
avtomatik nazorat qilinadi;

ikki devorli rezervuarning qoplamasi halokat rezervuari bo’lib xizmat qiladi va 
shuning uchun ichki rezervuarning jipsligi buzilgan taqdirda ham SGQSh 
ishlash imkoniyatiga ega. 
Sanoatda modulli suyultirilgan gaz 
quyish 
shoxobchalarini 
ishlab 
chiqarish ham yo’lga qo’yilmoqda 
(2.5-rasm). Ular o’zining ixchamligi, 
arzonligi va yig’ish ishlarining oson 
va qisqa muddatligi bilan ajralib 
turadilar.
2.5 - rasm. Modulli suyultirilgan gaz 
quyish shoxobchasi. 
Тabiiy metan gazi siqilgan (20 MPa) va suyultirilgan holda ishlatiladi. Gaz 
holidagi metanni suyuq holatga keltirish uchun uni manfiy 160
o
S gacha sovitiladi va 
maxsus kriogen idishlarda saqlanadi. Avtomobillarda suyuq gaz bir-biridan vakuumli 
issiq himoyali ikki silindrik rezervuarda saqlanadi va dvigatelga uzatiladi. Odatda 
100 litrli idish (bak)ga 90 l suyultirilgan metan gazi to’ldiriladi, bu normal sharoitda 
60 m
3 
hajmga teng. Bakda gaz besh kecha-kunduz davomida kamaymaydi – bu 
drenajsiz saqlanish deyiladi. Shu vaqt ichida suyultirilgan gaz ishlatib bo’linishi 
kerak. Bakdagi ishchi bosim 0,5 MPa ga mo’ljallangan lekin atrof muhitning issiqligi 
bakni qizdiradi, suyuq metan bug’lanib bosimi oshaboshlaydi. Bosim 0,57 MPa ga 
yetganda, saqlash klapani ochiladi va gaz atmosferaga chiqarib yuboriladi.
Avtomobillarni suyuq metan gazi bilan to’ldiruvchi shoxobchada kriogen 
idishlar qo’llaniladi va uning texnologik bo’limida karbonat angidrid va suv 
bug’laridan tozalanadi. Suyultirilgan gaz 0,25 MPa bosim ostida ko’pqavatli 
vakuumli issiqlikdan himoyalangan tarqatish truboprovodi orqali quyish vositasiga 
uzatiladi va undan avtomobilning gaz balloniga quyiladi.

---

64