Dilnavoz Yusupova

murabba’ 
(
to‘rtlik
)
deyiladi. Ruknlar sonini bilish 
bayt vaznini nomlashda muhim o‗rin tutadi. Shuningdek, biz shu o‗rinda ruknlarning bayt 
tarkibida qay holatda kelishini ham bilishimiz zarur. Chunki bu ham bayt vaznini 
aniqlashda va nomlashda juda muhim.
Yuqorida Lutfiyning: 
Ayoqingg‘a tushar har lahza gisu, 

---

48 
Masldurkim: 
«
Charog‘ tubi qorong‘u
»,
 –
baytini tahlil qilganimizda uchinchi rukn to‗liq mafoiylun (V – – – qisqa, cho‗ziq, 
cho‗ziq, cho‗ziq) emas, balki V – – (qisqa, cho‗ziq, cho‗ziq) shaklda ekanligiga guvoh 
bo‗ldik. Oxirgi hijo tashlab yuborilganligi uchun bu holatni 
mahzuf 
(
oxiri tashlangan
)
deb ataymiz. Manzarani umumlashtirib quyidigicha xulosa qilish mumkin:
1)
 
ruknlar hazaj bahriga tegishli;
2)
 
ularning baytdagi soni oltita 
(
musaddas
)
; 
3)
 
hazajning rukni mafoiylun deb nomlanadi; 
4)
 
oxirgi hijo tashlab yuborilgan 
(
mahzuf
)
.
Endi bayt vaznining nomi quyidagicha ekanligini ko‗rishimiz mumkin: 
hazaji 
musaddasi mahzuf.
Yuqorida tahlil qilganimiz – Mashrabning: 
Murodingga yetay desang qalandar bo‘l, qalandar bo‘l, 
Sitam ahlin yutay desang qalandar bo‘l, qalandar bo‘l, –
baytining hijolarini aniqlaganimizda quyidagi holatni ko‗rgan edik: 
V – – – V – – – V – – – V – – –
V – – – V – – – V – – – V – – –
Har ikkala misradagi ruknlar to‗liq, tashlab yuborilmagan, bu holat