O`zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta'lim vazirligi

 MAKTABGACHA TARBIYA
Amerika boy mamlakat. Lekin bu mamlakatda bolalar uch yoshga to`lgunlaricha onalarga turli 
moddiy imtiyozlar berish ko`zda tutilmagan.
Farzandlarga qarab uyda o`tiradimi yoki enaga yollab ishga tushadilarmi, bu onalarning ishi. 
O`zbekistondagi kabi keng va shinam, ikki qavatli, o`ynaydigan, uxlaydigan, ovqatlanadigan alohida 
xonalari bo`lgan bog`cha va yaslilar Amerikada odob tusiga kirgan emas. Enaga yollash oila uchun 
haftasiga 200 dollardan kamga tushmaydi. Bu mamlakatda 30-40 bolaga mo`ljallangan xususiy va 
davlat tasarrufidagi bog`chalar mavjud. Ular enaga yollashdan bir oz arzonroqqa tushadi. Lekin har 
ikki holda ham, uydan olib borgan ovqatlarni edirishadi, krovatchalar, ko`rpa, to`shak, yostiqni ota-
onalar olib borishadi. Amerikada bizdagidek taomnomalar, o`quv dasturlari yo`q. Bolalar yozda 
atrofdagi ko`kalamzorlarda o`ynab dam oladilar.
Bu bog`chalarda ham bolalar yoshlariga qarab turli guruhlarda tarbiyalanadilar, ularga 
tarbiyachi-mutaxassis qaraydi, ular ovqatni tayyorlab beradi, turli qo`shiqlar, she`rlar o`rgatadi, 
quvnoq o`yinlar uyushtiradi. Ammo har kim o`z uslubiga muvofiq ishlaydi, umumiy qoidalar, o`quv 
dasturlari joriy qilinmagan.
Lekin bolalar uchun haqiqiy ta`lim-tarbiya jarayoni ular 5 yoshga to`lganlaridan keyin 
boshlanadi. Ana shu yoshda ular «Kinder garden» deb ataluvchi tayyorlov bog`chalariga jalb 
etiladilar. Ular hukumat tasarrufida bo`lib, bog`chalar yoki maktablar tarkibida tashkil etiladi. 
Bolalarni maxsus «maktab avtobusida» uyga olib keladilar va maktabga olib boradilar. Bunday 
avtobuslar yo`l-transport hodisalaridan to`la muhofaza etilgan: sariq rangga bo`yalgan, uning 
signallariga barcha transport vositalari itoat etishga majburdirlar. Maktab avtobuslarini boshqa 
transport vositalari quvib o`tishi mumkin emas, tartibni buzganlar qattiq jazolanadilar.
Ko`chalarda, maktabga ketayotganda yoki qaytayotganda alangla6 yurgan, o`ynab futbol tepib 
yurgan bekorchi bolani uchratish amrimahol. Bolalarni maktabda ham, uyda ham shaxsiga 

---

- 94 - 
tegilmaydi, do`pposlanmaydi, u erkin o`smog`i kerak. Agar biror bola «meni urdi» deb ota-onasidan 
shikoyat qilsa, ma`lum muddatga ana shu ota-onalar ayrim hollarda ota- onalik huquqidan mahrum 
qilinadilar. Maktabga bolalar o`zlari xohlagan kiyimlarda boradilar. 5 yoshli bolalarni maktabga 
tayyorlash ota-onalarning, bog`cha va maktabning, ommaviy axborot vositalarining ishi.
AQSH televideniesining alohida kanalida ― Sezam ko`chasi‖ deb nomlanuvchi ko`rsatuvlar 
dasturi mavjud, u o`quvchilarga ingliz tili, alifbo, arifmetik amallarni bajarish, sanash, o`qish, 
koinot, tabiat, jug`rofiya, tarix bo`yicha bilimlarni o`ta qiziqarli tarzda singdirishga harakat qiladi.
Amerika ko`p millatli mamlakat. Lekin har bir millat o`z farzandiga milliy urf-odatlarini, tilini 
o`rgatishga jiddiy ahamiyat beradi. Ko`pincha bu vazifalarni katta avlod amalga oshiradi.
O`zbeklar ham o`z ona tilini, urf-odatlarini, dinini o`z farzandlariga singdirishga astoydil 
intiladilar.
O`zbek bolalari ham Markaziy Osiyoda o`z mamlakatlari borligini biladilar, g`oyibona 
intiladilar, u haqda ko`p narsalarni ko`rish, eshitish, o`qishni istaydilar.
O`zbekistonga kelish har bir amerikalik o`zbeklarning muqaddas orzusidir.
Besh yoshli bolalar bilan olib boriladigan mashg`ulotlarning asosini ularni maktabga 
tayyorlash tashkil etadi. Olti yoshlilar bog`cha guruhlarida bo`lsalarda, lekin bu guruhlardagi ta`lim 
boshlang`ich sinfdagi ta`limga yaqin turib, amalda uning dastlabki bosqichi hisoblanadi. 
Maktabgacha tarbiya muassasalarining ta`lim dasturi ko`p jihatdan ota-onalar bilan hamkorlikda ish 
olib borishga mo`ljallangan, u pirovard natijada bolalarni boshlang`ich maktablarga puxta tayyorlab 
berishga xizmat qilishi kerak. SHuningdek maktabgacha tarbiya muassasalari bolalarning aqliy va 
jismoniy, umuminsoniy hislatlarni, bolalar jamoasi ichida o`zini tutish, samimiylik, mehnatsevarlik, 
foydali xatti-harakatlarning ilk shakllanishiga erishmoqlarini, tozalik, ozodalik va pokizalikka 
o`rganishlarini ta`minlab berishi lozim. Yuqorida aytganimizdek, maktabgacha tarbiya 
muassasalarining xususiylari ham bor. Lekin u YAponiyadagidek rivojlangan emas. Amerikada 
xususiy bog`chalar davlat dasturiga kiritilgan.
Amerikada o`quvchilarning o`z fikrini so`zda mukammal, aniq ifodalab bera olishiga, o`zligini 
anglash, o`zining qadr-qimmatini e`zozlash, shaxsiy qobiliyatini ro`yobga chiqarish tuyg`ularini 
tarbiyalashga katta e`tibor beriladi. Bolalarda ana shu his-tuyg`ularini shakllantira borish ilk 
yoshdanoq boshlanadi.