Дарсликда биофизика асослари, инсон организмида бўладиган жараёнлар, тўқима тузилишларининг фаолияти ҳамда биофизикада қўлланиладиган атама ва аниқликлар кўриб чиқилган

2.7. Юрак мускуллари қисқаришининг механик кўрсаткичлари ҳисоби.
Турли адабиетларда юрак уришидаги ҳажм ва босим кўрсаткичлари бўйича 
юрак ишини ҳисоблашнинг ҳар хил усуллари ёритилган. Асосан, юракнинг 
уришида кўчишга сарфланадиган ташқи иши аниқланади. Бунга қуйидаги 
формула қабул қилинган. 
q
mv
P
Q
W
2
2



(2.3) 
бу ерда – Q – юрак уришидаги чап қоринча хажми; Р – чап қоринчадаги ўртача 
систол босими; m – юрак уришидаги ҳажм массаси; v – юракдан чиқаётган 
қоннинг чизиқли ҳаракат тезлиги. 
Бирлик вақт томонида юрак томонидан бажариладиган иш миқдори 
кўрсаткичи – самарали қувват ҳисоби бўлиши мумкин. Ушбу кўрсаткич 
аортадаги қон оқиш тезлиги ва қоринчадаги босимни узлуксиз ёзиб бориш 
билан аниқланади. Самарали қувват қийматига кўра чап қоринчадан ташқари қон 
томири тизимига энергияни ўтиш тезлигини бахолаш мумкин. Эхокардиография 
усули юрак мушаклари қисқаришини ўрганишда катта имкониятларни очиб 
беради. 
Ушбу усул ёрдамида систол ва диастол ҳолатидан юракни ички 
ҳажмларини, миокард даврий қисқариши тезлигини, чап қоринча девори 
қалинлигини аниқлаш ва юракни даврий ишлаши фазаси бўйича таҳлил 
қилиш имкониятлари бор. Бу усул фақат қоринчадаги систол ҳақида маълумот 
беради, аммо юрак мушаклари қисқариши механик фаоллиги кўрсаткичларини 

---

37 
ҳар бир фаза учун билиш муҳимдир. Бундай маълумотларни олиш мақсадида 
автоматик таҳлил қилувчи апекскардиограмма (АКГ) усули ишлаб чиқилган. 
АКГ ни қайд қилувчи «Вiomediса» номли полиграфлар мавжуддир. Ушбу 
аппарат пеъзокристалли датчиклар ёрдамида кўкрак қафасидаги кўчишларни 
аниқлайди. Дастлабки аппаратларда қоғозни ўтиш тезлиги 50 мм/с бўлганда 4–7 
АКГ мажмуалари қайд қилинган ва улар ЭХМ хотирасига ёзиб борилган. 
Аппаратлардаги сигналлар зўриқишлари таъсирини йўқотиш учун уларнинг 
амплитудалари меъёрлаштирилган, яъни қуйидаги формула орқали қайта 
ҳисоблаш билан бир бирликка яқинлаштирилган. 
m in
m ax
m in
1
Y
Y
Y
Yi
Z



, 
(2.4) 
бу ерда Y
max 
ва Y
min
АКГ амплитудаларини энг катта ва энг кичик 
қийматлари. 
Тасодифий хатолари натижасида ҳосил бўлган меъёрдан ошиб кетган 
амплитудалар тебраниши Z
i
тўртинчи айирмалар усули билан текисланади. 
Бунда АКГ температураларининг иккита қўшни қиймат орасидаги айирма 
қуйидагича ифодаланади. 

Z
i
=Z
i
–Z
i–1
(2.5) 
бу ерда 
i
= 2,3..., биринчи ва бошқатартибли айирмалар ҳисоби 

2
Z
i
=

Z
i
–

Z
i–1 

3
Z
i
=

2
Z
i
–

2
Z
i–1 

4
Z
i
=

3
Z
i
–

3
Z
i–
(2.6) 
Кейин қуйидаги формула ёрдамида амплитудалар текисланган : 
i
i
i
Z
Z
X
4
35
3



(2.7) 
Текисланган амплитуда қийматлари орқали АКГнинг биринчи R
1
ва 
иккинчи R
2
хосилалари кетма – кет бешта нуқтани эътиборга олган холда 
ҳисобланади. 
10
2
2
2
1
1
2
1









x
x
x
x
PR
(2.8) 
100
4
4
4
10
4
4
4
4
3
2
1
0
1
3
4
2