Бошқа тармоқларда бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

Кредит
9910
Дебет
9910 
Кредит
9120, 9410-9430, 9610-9690, 9720. 
Агар, 9910 “Якуний молиявий натижа” счётининг кредит айланмаси дебет 
айланмасидан катта бўлса, у ҳисобот йилида савдо корхонаси солиқ 
тўлагунгача қадар фойдага, дебет айланмаси кредит айланмасидан катта бўлса, 
у ҳолда савдо корхонаси солиқ тўлагунгача қадар зарарга эришган 
ҳисобланади. 
Фойдани ишлатилишининг ҳисоби. 
21-сон БҲМС га асосан савдо 
корхоналарида ҳисобот йили фойдасининг ишлатилиши 9800 “Солиқлар ва 
йиғимларни тўлаш учун фойдани ишлатишни ҳисобга олувчи счётлар”да акс 

---

эттирилади. Ушбу счётнинг дебетида йил мобайнида ҳисобланган ягона солиқ 
тўлови акс эттирилади. Бунда ушбу солиқ бўйича бюджет олдидаги қарзларни 
ифодаловчи 6400 “Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар ҳисоби счётлари” 
кредитланади.
Йил охирида 9800 “Солиқлар ва йиғимларни тўлаш учун фойдани 
ишлатишни ҳисобга олувчи счётлар”нинг дебетида тўпланган ягона солиқ 
тўлови суммаси унинг кредитида ва 9910 “Якуний молиявий натижа” 
счётининг дебетида акс эттирилади ва шу асосда фойданинг ишлатилиши 
ҳисоби счёти ёпилади.
Ҳисобот йилининг соф фойдаси (зарарлари) тақсимланишининг
ҳисоби. 
9910 “Якуний молиявий натижа” счётига фойдани ишлатилиши ҳисоби 
счётини, яъни 9800 счётни ёпилиши билан савдо корхонасининг ҳисобот йил 
якуни бўйича соф фойдаси (қопланмаган зарари)ни аниқлаш имкони бўлади.
Бунинг учун 9910 “Якуний молиявий натижа” счётининг дебет ва кредит 
айланмалари таққосланади. Ушбу счётнинг кредит айланмасини дебет 
айланмасидан катта бўлиши савдо корхонасининг соф фойдасини, кредит 
айланмасидан дебет айланмасини катта бўлиши савдо корхонасининг 
қопланмаган соф зарарини билдиради.
Аниқланган соф фойда суммаси 9910 “Якуний молиявий натижа” 
счётининг дебетига ва 8710 «Ҳисобот даврнинг тақсимланмаган фойдаси 
(қопланмаган зарари)» счётининг кредитига ўтказилади. Йил якуни бўйича 
зарар билан чиқилган бўлса, ушбу зарар суммаси 9910 “Якуний молиявий 
натижа” счётнинг кредитига ва 8710 «Ҳисобот даврнинг тақсимланмаган 
фойдаси (қопланмаган зарари)» счётининг дебетига ўтказилади. Ушбу ёзув 
билан 9910 “Якуний молиявий натижа” счёти тўлиғича ёпилади. 
Ҳисобот йили охирида 8710 «Ҳисобот даврнинг тақсимланмаган фойдаси 
(қопланмаган зарари)» счётида акс эттирилган соф фойда (қопланмаган зарар)
тақсимланиши ёки тақсимланмай қолиши мумкин. Бундай тақсимотни амалга 
ошириш савдо корхоналарининг мулкий ва ташкилий шаклига бевосита боғлиқ 
ҳисобланади. Ўртоқчилик жамиятларидаги савдо корхоналарида, масалан,
масъулияти 
чекланган 
жамиятларда, 
қўшма 
корхоналарда, 
хусусий 
корхоналарда уларнинг устави ва таъсис шартномалари талабларидан келиб 
чиқган ҳолда ҳисобот йилнинг соф фойдаси (қопланмаган зарари) таъсисчилар 
йиғилишининг қарорига асосан тақсимланиши ёки тақсимланмасдан корхона 
ихтиёрида жамланган фойда (қопланмаган зарар) ҳисобига қолдирилиши 
мумкин. Бу турдаги савдо корхоналарида таъсисчилар йиғилиши қарорига 
асосан ҳисобот йилнинг соф фойдасини тақсимлаш қуйидаги ёзувлар билан акс 
эттирилади: 

Таъсисчиларга дивиденд (фоиз) кўринишида тақсимланган соф фойда 
суммасига: