Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.5 - rasm. Ishlab chiqarish shirkatining tashkiliy tuzilishi 
Bir yoki bir necha qatnashchiga shirkat faoliyatini olib borish uchun berilgan 
vakolat, ular tomonidan ishni olib borish jarayonida o‘z majburiyatlarini qo‘pol 
ravishda buzganlarni aniqlasa, ishtirokchilar talabiga binoan sud organi tomonidan 
ularga berilgan vakolat bekor qilinadi. To‘liq shirkatda foyda va zararlar ularning 
ishtirokchilari o‘rtasida odatda ularning nizom sarmoyasiga qo‘shgan ulushiga 
muvofiq tarzda taqsimlanadi. Agar shirkatga keltirilgan zarar natijasida uning sof 
aktivlari qiymati nizom sarmoyasi miqdoridan kam bo‘lsa, u holda sof aktivlar 
qiymati nizom sarmoyasi miqdoridan oshmaguncha foyda ishtirokchilar o‘rtasida 
taqsimlanmaydi. 
To‘liq shirkat ishtirokchilari shirkat majburiyatlari bo‘yicha o‘zlarining 
mulklariga birgina subsidar javobgarlikni amalga oshirishlari mumkin.
Subsidar javobgarlik to‘liq shirkatning barcha ishtirokchilari nizom 
sarmoyasiga kiritgan badallariga mutanosib tarzda qo‘shimcha javobgarlikni 
bildiradi. Masalan, shirkat ulushi qarzlarni uzish uchun etarli bo‘lmasa, shirkat 
Fuqarolar 
Mulk (ishlab chiqarish 
shirkatiga qarashli mulk) 
 
Tadbirkorlik faoliyati (ishlab chiqarish yoki boshqa turdagi
xo‘jalik faoliyati)
 
Nizom
A’zolar – 5 kishidan kam bo‘lishi lozim (shaxsiy mehnati bilan 
ishtirok etadi, umumiy javobgar bo‘ladi)
Huquqiy shaxslar 
Shu hisobdan bo‘linmas
jamg’armalar
 

---

28 
ishtirokchilari kiritgan badallariga mutanosib tarzda o‘zlarining shaxsiy mulklari 
bilan javob beradilar. To‘liq shirkat ta’sischilari bo‘lmagan ishtirokchilar ham 
shirkat majburiyati bo‘yicha boshqa ishtirokchilar bilan bir xil javobgar bo‘ladi. 
Shirkat ishtirokchisi, to‘liq shirkatdan chiqib ketgan holda hisobot 
tasdiqlangan kundan boshlab ikki yil mobaynida majburiyatlar bo‘yicha amaldagi 
qonunlarga muvofiq ravishda javobgarligi saqlanib qoladi.
To‘liq shirkatdan chiqib ketgan ishtirokchiga u bilan kelishgan holda shirkat 
mulkining unga tegishli qismi qiymat yoki natura ko‘rinishida to‘lanishi mumkin. 
Bu holda qolgan shirkat ishtirokchilarining nizom sarmoyasidagi ulushi ortadi.
Noma’lum muddatga tuzilgan to‘liq va kommandit shirkatning qatnashchisi 
kamida uch oy oldin ogohlantirib, shirkatdan istalgan paytda chiqib ketishi 
mumkin.
Muayyan muddatga tuzilgan shirkatdan chiqib ketishga faqat uzrli sabablari 
bo‘lgan va bu haqda chiqishdan kamida olti oy oldin ogohlantirish berilgan 
taqdirdagina yo‘l qo‘yiladi. 
To‘liq shirkat faoliyatini to‘xtatish xususiyatlari shundan iboratki, uni qayta 
tashkil etish uning qatnashchilari bir ovozdan qabul qilgan qarorga binoan amalga 
oshirilsa, uni tugatish esa «Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlari to‘g‘risida»gi 
qonunning 6 - moddasida ko‘rsatilgan asoslar, ya’ni u tuzilayotganida mo‘ljal 
qilingan muddat tugaganda yoki uni tuzishdan ko‘zlangan maqsadga erishilganda; 
u bankrotga tushganda yoki qonunlarni qo‘pol ravishda buzgan hollarda tegishli 
sudning qaroriga asosan; shirkatni boshqarish oliy idorasining qaroriga binoan; 
ularni tugatish va qo‘shib yuborish, birlashtirish, ajratish, bo‘lish yoki qayta tuzish 
yo‘li bilan qayta tashkil etilgan taqdirda; ta’sis hujjatlari va amaldagi qonunlarda 
ko‘zda tutilgan shirkat mol-mulkining uchdan bir ulushiga ega bo‘lgan 
qatnashchilardan birining talabiga binoan amalga oshiriladi. Agar to‘liq shirkatda 
bitta ishtirokchi qolsa, u holda shu ishtirokchi shirkatni aksiyadorlik jamiyatiga 
yoki mas’uliyati cheklangan jamiyatga aylantirishi shart. Oilaviy turdagi tijorat 
tashkilotlarining to‘liq shirkat shaklida tashkil etilishi kichik va o‘rta biznesni 
amalga oshirishning eng maqsadga muvofiq shaklidir.