|
2.3. Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha
mas’uliyatli jamiyat
Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlar tijorat tash-
kilotlarining eng ko‘p tarqalgan tashkiliy-huquqiy shirkatlaridan biri bo‘lib,
huquqiy va jismoniy shaxslar bilan birgalikda tadbirkorlik faoliyati bilan
shug‘ullanishlari uchun tuzilgan uyushmadir.
Mas’uliyati cheklangan jamiyat
deb
, bir yoki bir necha shaxs tomonidan
ta’sis etilgan, nizom fondi ta’sis hujjatlari bilan belgilab qo‘yilgan miqdorlardagi
ulushlarga ega bo‘lgan jamiyatlarga aytiladi (2.3-rasm).
Mas’uliyati cheklangan jamiyat a’zolari uning majburiyatlari bo‘yicha
javobgar bo‘lmaydilar va jamiyat faoliyati bilan bog‘liq zarar uchun o‘zlari
qo‘shgan hissalari qiymati doirasida javobgar bo‘ladilar.
Mas’uliyati
cheklangan
jamiyatning
huquqiy
mavqei,
uning
ishtirokchilarining huquq burchlari O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik
kodeksi hamda boshqa qonunlar bilan belgilanadi. Mas’uliyati cheklangan
jamiyatning firma nomi jamiyatning nomini, shuningdek, mas’uliyati cheklangan
degan so‘zlarni o‘z ichiga olishi kerak. Mas’uliyati cheklangan jamiyatning va
yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatning huquqiy mavqei, uning ishtirokchilarini
huquq va burchlari O‘zbekiston Respublikasida fuqarolik kodeksida «Xo‘jalik
jamiyatlari va shartlari to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasining qonunida
belgilangan.
Qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat bir yoki bir necha shaxs tomonidan ta’sis
etilgan, nizom fondi ta’sis hujjatlarda belgilangan miqdorlaridagi ulushlarga
bo‘lingan jamiyat qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat hisoblanadi (2.4-rasm).
Bunday jamiyatning ishtirokchilari uning majburiyatlari bo‘yicha o‘z mol-
mulklari bilan qo‘shgan hissalari qiymatiga nisbatan hamma uchun bir xil bo‘lgan,
jamiyatning ta’sis hujjatlarida belgilanadigan tarzda subsidar javobgar bo‘ladilar.
Ishtirokchilardan biri nochor bo‘lib qolganida uning jamiyat majburiyatlari
bo‘yicha javobgarligi boshqa ishtirokchilar o‘rtasida ularning qo‘shgan hissalariga
munosib ravishda taqsimlanadi.
Qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatning firma nomi jamiyatning nomini
shuningdek, qo‘shimcha mas’uliyatli degan so‘zlarni o‘z ichiga olishi kerak.
Korxonaning mas’uliyati cheklangan jamiyat haqidagi qoidalari, agar ushbu
moddada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‘lsa, qo‘shimcha mas’uliyatli
jamiyatga nisbatan ham qo‘llaniladi.
Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatda:
1.
Miqdori ta’sis hujjatlarida belgilab beriladigan ulushlarga bo‘lingan
nizom fondiga ega, hamda majburiyatlar yuzasidan o‘z mol-mulki doirasidagina
javobgar bo‘lgan jamiyat mas’uliyati cheklangan jamiyat deb e’tirof etiladi.
21
Jamiyat qatnashchilari qo‘shgan hissalari doirasida javobgar bo‘ladilar.
Miqdori ta’sis hujjatlarda belgilab beriladigan ulushlarga bo‘lingan nizom fondi
bor jamiyat qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat deb e’tirof etiladi.
Bunday jamiyatning mol-mulki kamlik qilgan taqdirda jamiyat
qatnashchilari uning majburiyatlari yuzasidan o‘z mol-mulklari bilan ham, barcha
qatnashchilar uchun teng miqdorda, qo‘shgan hissalariga monand summada javob
beradilar.
Jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tadigan paytgacha qatnashchilarning har biri
ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilgan hissaning kamida o‘ttiz foizini kiritishi shart, bu
bank muassasalari bergan hujjatlar bilan tasdiqlanadi. Qatnashchi o‘z hissasini
jamiyat ro‘yxatidan o‘tganidan keyin bir yil ichida to‘liq qo‘shishi shart. Ushbu
majburiyat belgilangan muddatda bajarilmagan taqdirda qatnashchi, basharti ta’sis
hujjatlarida o‘zgacha qoidalar nazarda tutilmagan bo‘lsa, muddati o‘tkazib
yuborilgan vaqt uchun to‘lanmagan summadan olinadigan yillik daromadning
yigirma besh foizini to‘laydi.
Jamiyat o‘z hissasini to‘liq to‘lagan qatnashchisiga guvohnoma beradi, bu
guvohnoma qimmatli qog‘ozlar jumlasiga kirmaydi.
Hissa sifatida kiritilgan mol-mulk qiymatining o‘zgarishi va ta’sis
hujjatlarida belgilangan hollarda jamiyat yuqori idorasining qaroriga binoan
qatnashchilar tomonidan kiritilgan qo‘shimcha badallar jamiyatning nizom
fondidagi ulushlari miqdorida ta’sis etilmaydi.
2.
Mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatning
qatnashchilari qolgan qatnashchilarning roziligi bilan o‘z ulushini (ulushning bir
qismini) shu jamiyatning bir yoki bir necha qatnashchisiga yohud uchinchi
shaxslarga berishi mumkin. Jamiyat qatnashchilari ana shu ulushni (uning bir
qismini) jamiyat nizom fondidagi o‘z ulushlariga mutanosib tarzda sotib olishda
ustuvor huquqdan foydalanadilar. Ulushni (uning bir qismini) jamiyat
qatnashchilarining manfaatlari qanoatlantirilgandan keyingina, uchinchi shaxslarga
berish mumkin bo‘ladi. Bunday hollarda uchinchi shaxs uning huquqiy vorisiga
aylanadi.
3.
Qatnashchining ulushini o‘z hissasini to‘liq kiritib bo‘lganidan keyingina
jamiyatning o‘zi sotib olishi mumkin. Bunday hollarda jamiyat ulushni boshqa
qatnashchilarga yoki uchinchi shaxsga uzog‘i bilan bir yil muddatga berishi shart.
Ana shu davr mobaynida foydani taqsimlash, shuningdek yuqori idorada ovoz ber-
ish va kvorumni aniqlash jamiyat tomonidan sotib olingan ulushni nazarda tutil-
magan holda amalga oshiriladi.
4.
Qatnashchi mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat
tarkibidan chiqqan taqdirda unga nizom fondidagi ulushiga mutanosib tarzda
jamiyat mol-mulki bir qismining qiymati to‘lanadi. Jamiyatdan chiqqan
qatnashchiga jamiyatdan chiqquniga qadar jamiyat o‘sha yili orttirgan foydaning
unga tegishli qismi to‘lanadi. Qatnashchi jamiyatga faqat foydalanish uchungina
bergan mol-mulk natura holida eskirib ishdan chiqishini inobatga olgan holda
mukofotsiz qaytariladi.
22
Do'stlaringiz bilan baham: |
