Mavzu: Fosfatni ftorsizlantirish jarayonida qo’llaniladigan uskunalar. Reja

---

Mavzu: Fosfatni ftorsizlantirish jarayonida qo’llaniladigan uskunalar. 
 
REJA:
 
 
1.
 
Minora-pechlarda boradigan jarayonlar. 
2.
 
RKZ-720-M1 rudatermik elektr pechi 
 
 
1.
 
Minora-pechlarda boradigan jarayonlar 
 
Minora-pechlar
(25.1-rasm) suyuq fosforni yondirish, fosfor (V) oksidni, uning 
konsentratsiyasini oshirish va gazlami sovitish maqsadida sikl bilan harakatlanadigan fosfor 
kislotasi vositasida gidratlash uchun ishlatiladi. Pech ichi qoplangan konus shaklidagi
vertikal o‘rnatilgan korpusdan iborat. Minoraning kesik konus shakli fosfor kislotasining 
devorlardan bir tekis oqib tushish imkonini beradi va bu bilan qoplamani cho‘g‘ bo‘lib turgan
gazlar ta'siridan saqlaydi. Qopqoqli kosasimon idish kerakli konsentratsiyadagi sikl bilan
harakatlanadigan fosfor kislotasini tayyorlash uchun mo‘ljallangan (25.1-rasm). Hosil 
bo‘lgan kislotaning konsentratsiyasi (75%) ma’lum hajmda suv yuborish yo‘li bilan bir xilda 
tutib turiladi. 
25.1-rasm. Suyua fosforni yondirish uchun minora-pech: 
1- qobiq; 2- quyuvchi qopqoqli kosacha; 3- lyuk; 4- uch yurishli burama quvur (zmeevik); 5-
fosfomi yondirish uchun purkagich (forsunka); 6- yonishga havo uzatuvchi qurilma; 7- 
tiigovich; 8- suv kollektori; 9-kislota kollektori; 10- kaskadli purkagich; 11- qoplama 
(futerovka). 
2.
RKZ-720-M1 rudatermik elektr pechi
RKZ-720-M1 rudatermik elektr pechi
1000-1300°C haroratda qaytarish usulida 
fosfor olish uchun ishlatiladi (25.2-rasm). 
Pech ichi olovbardosh g‘isht bilan qoplangan korpus va suv bilan sovitish uchun ustki 
qobiqdan tashkil topgan. Pechning pastki qismida ferrofosforni chiqarib turish uchun teshik
(ko‘z), uning tubidan 400-450 mm balandlikda esa toshqolni (shlak) chiqarib yuborish uchun

---

2 ta ko‘z (teshik) bor. Pech qop’qog‘idagi teshiklardap tutqichga mahkamlab qo‘yilgan
elektrodlar pechga tushiriladi, material esa qopqoqdagi boshqa teshiklardan uzatiladi.
Elektrodlaming uchi list po'latdan ishlangan. Elektrodlar yonib qisqara borgan sari, 
elektrodtutqich yordamida elektrodlar pastga tushirila boshlanadi, yuqori qismiga esa 
elektrodlaming qo‘shimcha seksiyasi kavsharlanadi. Pechga shixta ishlov berilishga qarab
aralashma to‘xtovsiz ravishda bunkerlarda tarnov orqali tushirib turiladi. Pech gazlarining
chiqishiga to‘sqinlik qilish uchun tarnov va bunkerlar doim shixta bilan to‘lib turishi kerak. 
25.2-rasm. Rudatermik elektrpech RKZ-72F-M1: 
 
1-
Elektrodni qayta ishga solish uchun tuzilma; 2- elektrodtutgich; 3- yuklash quvuri; 4- qopqoq;
5- g'ilof; 6- suvni sovitish uchun quvur; 7-qoplama; 8-elektrod; qisqa tarmoq (shoxobcha). 
Havo so'rilishining oldini olish uchun pechda 0,3-0,6 kPa ga teng ortiqcha bosim ushlab 
turiladi. Pechdan chiqayotgan gazlarning harorati 300-500°C ga teng. .Har 700-900 ming kW • 
soat energiya sarflangandan keyin fosfor, undan awal esa hosil boflgan toshqol chiqarib olinadi.
Zamonaviy pechlarning quwati 72 kW gacha, ish unumi esa fosfor bo‘yicha yiliga 40-45 ming 
tonnagacha yetadi. 
 
Tayanch so‘zlari. 
Oksidlash, ftorsizlantirish, quritish, donalash, kuydirish, kristallashtirish, shaxtali pechlar, 
silindrsimon shaxta, ohaktoshni kuydiruvchi shaxtali pech, qaynovchi qatlamli pechlar, minora-
pechlar.
 
Nazorat savollari. 
1.
Minora-pechlarda boradigan jarayonini tushuntiring.
 
2.
Uzluksiz ishlaydigan pechlarda boradigan jarayonini tushuntiring.