Намуна (Образец)

Korporatsiya (lotincha corporatio - birlashish)
–
 
bu umumiy maqsadlarga 
erishish, birgalikda faoliyat ko‘rsatish uchun birlashgan va huquqning mustakil 
subyektini - huquqiy shaxsni tashkil qilgan jismoniy yoki huquqiy shaxslar 
birlashmasidir
8
. 
Korporatsiyalar
–
mulkchilikning hissadorlik shaklining zamonaviy 
ko‘rinishlaridan biri hisoblanadi. Unda bir necha mulkdorlar manfaatlari va yagona 
maqsad doirasida investorlar kapitallari birlashtiriladi
9
. 
Korporatsiyalar 3 ta asosiy farqli jihatlarga ega bo‘ladi: 
1.
Korporatsiyalar o‘zlarining egalaridan yuridik jihatidan mustaqildir va 
soliqlarni to‘laydi. 
2.
Korporatsiyalar mas’uliyati cheklangan, qaysiki, aksionerlar kompaniya 
qarzlari uchun javobgar bo‘la olmaydi. 
3.
Har doim ham korporatsiya egalari menejer bo‘la olmaydi, bu egalik 
qilishning boshqarish bilan cheklanishiga olib keladi. 
Korporatsiya rahbariyati qarorlar qabul qilish jarayonida jamiyatni tashkil 
etuvchi turli xil xo‘jalik yurituvchi subyektlarning manfaatlarini hisobga olishi 
lozim. 
Aksionerlar
 
korporatsiyalar bilan alohida iqtisodiy aloqalarni tashkil etadi: 
ular korporatsiyaning tashkil etilishining sababchilari bo‘lib, “xatarli” kapitalning 
etkazib beruvchilari hisoblanadi, ularning kaptali orqali korporatsiyalarning 
rivojlanishi va o‘sishi kuzatiladi. Korporatsiyalarning barcha harakat va 
jarayonlarida aksionerlarning manfaati hisobga olinishi maqsadga muvofiqdir.
Korporativ birlashmalarning quyidagicha turlari bor
:
Assotsiatsiya 
– bu
b
irlashmaga a’zo bo‘lib kirganlarning mustaqilligini 
saqlab qolgan holda birgalikda hamkorlik qilish maqsadida jismoniy va (yoki) 
yuridik shaxslarning ko‘ngilli birlashuvi. 
Konsorsium 
– bu korporatsiyalar, banklar va boshqa tashkilotlarning 
umumiy kelishuv asosida kapital sig‘imi katta bo‘lgan loyihani amalga oshirish 
7
Карлибаева Р.Х., Расулов Н.М., Ашуров З.А. Корпоратив бошқарув ва рақобатни ривожлантириш. Дарслик. –Т.: ТДИУ, 2014. –7 б. 
8
Иванова Е. А., Шишикина Л. В.Корпоративное управление.– Ростов н/Д.: «Феникс», 2007. –25 с. 
9
Курбонов Х.А. Корпоративные финансы. Учебное пособие. –Т.: «Консаудитинформ». 2007. –6 б.

---

18 
yoki birgalikda zayom joylashtirish uchun (buyurtmachilar oldida birgalikda 
javobgar bo‘ladi) vaqtinchalik birlashuvi. 
Konsern 
– manfaatlar umumiyligi, shartnomalar, kapital, qo‘shma faoliyatda 
ishtirok etish bilan bog‘liq korxonalarning yirik birlashuvi. 
Sindikat 
–bir xil mahsulot chiqaruvchi korxonalarning mahsulotni umumiy 
savdo tarmog‘i orqali jamoaviy sotishni tashkil qilish maqsadida birlashuvi. 
Moliya sanoat guruhlari 
(MSG) – belgilangan tartibda mos keluvchi 
idoralarda ro‘yxatga olingan yuridik jihatdan mustaqil, moddiy resurslari va 
kapitallarini umumiy iqtisodiy maqsadga erishish uchun birlashtirgan korxonalar, 
moliyaviy va investitsiya institutlaridir.
Xolding – 
aksiyalar nazorat paketiga ega, ularning operatsiyalari ustidan 
nazoratni amalga oshirish maqsadida boshqa kompaniya va korxonalar faoliyatini 
boshqaradigan yoki nazorat qiladigan aksiyadorlik kompaniyasi. Xolding 
kompaniyasi o‘zining ishlab chiqarish salohiyatiga ega bo‘lmasligi va ishlab 
chiqarish faoliyati bilan shug‘ullanmasligi ham mumkin.