Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

2.8. Dvigatellarda smola va qurum hosil bo‘lishi 
Benzin va dizel yonilg‘isi tarkibida deyarli har doim erigan 
xolda smolali va smola hosil qiluvchi birikmalar bo‘ladi. Yonilg‘i 
70 
tarkibidagi smola yonilg‘i baklariga va trubalar devorlariga 
o‘tiradi, benzinli dvigatellarning jiklyorlarini berkitib qo‘yadi. 
Smolali birikmalar benzinli dvigatellar chiqarish kollektorlarining 
issiq devorlarida, dizel forsunkalarining soplolarida, klapanlarida 
va porshenlar tubida, yonish kamerasida, porshen ariqchalarida va 
boshqa joylarda ham to‘planadi. Ularning kuyishi natijasida hosil 
bo‘lgan qurumlar ko‘p to‘planganda dvigatelning yeyilishi ortadi, 
yonilg‘ining yonish jarayoni yomonlashadi, sarfi ortadi, ba’zida 
dvigatel butunlay ishdash chiqadi. Smola hosil qiluvchi moddalar 
jumlasiga, to‘yinmagan uglevodorodlar ham kiradi. Chunki ular 
ham vaqt o‘tishi bilan, yuqori harorat, havodagi kislorod va 
boshqa omillar ta’siri ostida smolalarga aylanadi (ular ko‘pincha 
potensial smolalar deb ataladi). 
Benzinli dvigatellarda smolali o‘tirindilar ko‘pincha benzin 
tindirgichlarda, 
dvigatel 
detallarida 
to‘planadi. 
Yonuvchi 
aralashma hosil bo‘lish jarayonida smolali birikmalar bug‘lana 
olmay, so‘rish trubalari va klapanlarga o‘tiradi. Natijada klapan 
berkilmasdan, ochilib qoladi. Dizellarda forsunka soplolarda lak 
va qurumlar to‘planmasligi kerak, aks xolda beriladigan yonilg‘i 
normal to‘zimaydi, demak, yaxshi yonmaydi.
2.12-rasm.
Porshenlar tubida smola va qurum hosil bo‘lishi. 
 
Standartlarda haqiqiy smolalarning miqdori me’yorlanadi. 
Ularning yonilg‘i tarkibidagi miqdorini aniqlash uchun, ma’lum 
miqdordagi yonilg‘i issiq havo bilan yuqori haroratda (benzin 

---

71 
150
0
C, dizel yonilg‘isini 250
O
C da) qizdiriladi, natijada yonilg‘i 
bug‘lanib haqiqiy smolalar qoladi. Ularning miqdori yonilg‘i 
tarkibidagi smolalar miqdorini bildiradi. U 100 ml yonilg‘i 
hisobiga milligrammda o‘lchanadi. 
Benzinning turli markalari uchun smolalar miqdori 7-15 
mg/100 ml, dizel yoilg‘isi uchun 30-50 mg/100 ml ga teng.