Maxsus pedogogika 2016. indd

Artikulyasion  bo‘lim.  Artikulyasion  bo‘limning  asosiy 

a’zolari: til, lablar, jag‘ (yuqori va pastki), qattiq va yumshoq 

tanglay,  alviolalardir.  Ulardan  til,  lab,  yumshoq  tanglay  va 

pastki jag‘—aktiv, qolganlari – passiv organlar bo‘lib hisobla-

nadi (3 - rasm).

Artikulyasion bo‘limning asosiy a’zosi tildir. Til – salmoq-

li  muskul  a’zosidir.  Jag‘lar  bir-biriga  tegib  turganda  u  de-

yarli butun og‘iz bo‘shlig‘ini to‘ldiradi. Tilning oldingi qismi 

harakatchan, opqa qismi harakatsiz bo‘lib, «til ildizi» nomini 

olgan. Tilning harakatchan qismining uchi, old, yon va opqa 

tomonlari  farq  qilinadi.  Tilning  murakkab  mus kullar  siste-

masi, ularning katta kenglikda shaklini o‘zgartirish imkoniya-

tini yaratadi. Bu juda katta ahamiyatga ega, chunki u hamma 

unli va deyarli barcha undosh tovushlarning (lab tovushlaridan 

tashqari) xosil bo‘lishida qatnashadi. Nutq tovushlarining xosil 

bo‘lishida pastki jag‘, lablar, tish, yumshoq va qattiq tanglay, 

alveolalar ham ishtirok etadi.

---

94

95

Savol va topshiriqlar:

1. Markaziy nutq apparati va uning bo‘limlari vazifasi nimalar-

dan iborat?

2.  Artikulyasiya  apparatining  qanday  a’zolari  harakatchan  va 

qandaylari qo‘zg‘almas bo‘ladi? 

3. Bosh miya nervlari qanday vazifalarni bajaradi? Nomma-nom 

ayting.