O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

7.1.  Ultratovushli xabarlovchilarni sozlash va ishchanligini tek-

shirish

Ultratovushli xabarlovchilar 1842-yilda avstriyalik olim 

K. Dop ler tomonidan kashf etilgan effekt asosida ishlaydi. Bu ef-

fekt mohiyati shundaki, tebranish chastotasi va to‘lqin uzunligi 

tebranish manbai harakati ta’sirida o‘zgaradi. Chastota o‘zgarishi 

quyidagi ikki parametrga bog‘liq:

1)  nurlanayotgan tebranishning to‘lqin uzunligiga;

2)  manba va kuzatuvchiga nisbatan harakatlanish tezligiga ra-

dial chiziqqa. 

19-rasm. Dopler effektining hosil bo‘lishi

---

54

Signal chastotasining o‘zgarishi Δf:

Δf =   2Vp/λ 

Bu yerda: V

k

 – kuzatuvchi tezligi;

V

p

 – radial tezlik;

λ – to‘lqin uzunligi.

Ultratovush xabarlovchisining shartli belgisi quyidagicha: