Сиёсатш унослик фанининг м етодологик жиҳатлари

3. С и ё са т ш у н о сл и к ф ани н ин г боннца ф ан л ар би лан
ў за р о а л о ^ а д о р л и г и
Ж ам и ят сиёсий ти зим и ни ривож лан ти риш м асалаларин и на- 
ф ақат сиёсий ф анлар, балки сиёсий тарих, социология, ҳукуқ каби 
бош қа иж тим оий ф анлар том онидан ҳам тадқиқ этиш тақозо эти­
лади. Лекин, шуни эсда тутиш лозимки, мураккаб иж тимоий ^оди- 
са булган ж ам ият сиёсий тизим ини ўрганиш даги бош рол сиёсат­
ш унослик ф ан и га теги ш лидир. Я н а ш уни қай д этиш зарурки , 
б ар ч а и ж ти м о и й ф ан л ар ҳ ам ўз со ҳ ал ар и б ў й и ч а асоси й рол ни 
баж аради .
Т а н и қ л и А Қ Ш сиёсатш уноси Ч .М ср р и ам сиёсатш унослик 
ф анининг бош ка иж тим оий ва таби и й ф анлар билан ўзаро алоқа- 
д о р л и ги н и қуй и д аги ч а и ф о д ал аган эди: “С иёсат тад қ и қотч и си
учун иж тим оий ф анларни табии й ф анлар ю туқлари билан интег- 
рациялаш (табиий ва “нотаби ий” ф анларни б и рлаш тири ш ) яна­
да м уҳим роқ аҳам ият касб этиб бормок^да. Ш у нарса янада аниҳ- 
лаш иб бормоқдаки, инсон хулқида рўй берадиган ҳодисаларнинг 
иж тимоий ва сиёсий оқибатлари тўғрисида сўнгги сўзни айтиш да 
т аб и и й б и ли м ларн и қўллаш н и ҳ о ятд а муҳимдир. В ақ тл ар ў ти б , 
пнсон хулқини илм ий иж ти м оий н а зо р ат қи лиш эҳтим оли жуда 
ҳам кам эк ан ли ги н и ж ам и ятш ун осларга ни сб атан таб и и й ф ан ­
л ар олим лари яхш ироқ ўзлаш тиргани м аълум бўлмоқда. Б и оло­
гия, п си хологи я, ан т р о п о л о ги я , п си х оп атологи я, ти б би ёт, ер 
ҳ ақ и д аги ф ан л ар ўз тадқш ^отлари н атиж алари ни иж тим оий ва- 
зи ятл ар д а ф ой д алан и ш йўли д а и л гар и л аб борм оқд а. У л ар н и н г 
вак и лл ар и н и ҳам м а ё қ д а - К он грессда, м а р к азл ар д а, судларда, 
б ош қарув т ар к и б и д а уч ратиш м у м к ин. Бу янги й ў н али ш л ар га
ўзи н и н г б арч а д аъ в о л ар и б и л ан а [ё с а т ш у н о ср и ^ .,^ ^ .^ -,^
м у н осаб атд а б ўлиш и мумкин?.. Бори
17
-^ЦШ)
ш л а р и ва пс:
n o m i d a g i
O ’zb ek isto n MK

---

ло ги к ^ам д а б и о л о ги к ф ар к л ар ўр таси д а кан д ай д и р а л о к а л а р
м авж удлиги тў ғр и си д аги м асалал ар д ан ҳ ам қо ч и б бўлм айди. 
Т а б и а т ва ин сонлар тен глигини нг тақсим лани ш и ҳози рги д авр ­
да психологлар том о н и д ан т а д қ и қ эти лм оқд а ва ш у нарса ани қ- 
ки, сиёсатш унослик психолоп1ЯН1шгбу каби ривож ланиш им ко- 
ни ятларини ўрганиш дан ўзин и четга т о р та олм айди”8.
Ш у тарифа, сиёсий ф анларни б о ш қ а ф анлар билан ўзаро ало- 
қал ар и ш унда нам оён б ў лад и к и ; аксар и ят сиёсий ж ар аён л ар н и
н аф ақ ат сиёсий ф ан лар, б ал к и б о ш қ а ф ан л ар т о м о н и д ан ^ам
ўрганиш га зарурият сезилади. Сиёсатш унослик ф анининг бош ка 
иж ти м оий ф ан л ар б и л ан туташ уви ун и н г и лм ий и ш л ан м ал ар
иш лаб чиқи ш да ф аол т а ян ч вази ф аси н и б аж ари ш и д и р. М аса­
лан, сиёсатшунослик ф ани назариялари ва ^онуниятлари 
ҳуқуқий
ф ан ларн и н г қуй и д ага соҳаларидан ф ойдаланади: сиёсий инсти­
тутлар, сиёсий ж араёнлар, сиёсий м уносабатларни ҳуқуқий асос- 
лаш , расм ийлаш ти риш в а б а^ о л аш , уларн и б и р меъёрда ривож ­
ланиш и ва ам ал қи ли ш каф о л ати н и т аъ м и н л аш ва ҳоказо. С и ё­
сатш уносликнинг об ъекта ва тад к и к о т усулларига давлат-^уқуқ 
ф ани жуда ҳам яқин келиб, бу соҳада сиёсатш унослик ф ан и сиё­
сий қ ар о р л а р н и иш лаб чи қи ш ва ам а л га о ш и р и ш н и н г ҳуқуқий 
м ехан и зм лари н и ^ам ўрган ад и . Ш унин гдек, сиёсий в а ^уқуқи й 
ф анларнин г бир-би рлари би лан ўзаро ч ам барчас ал о қал ар и сиё­
сий ҳоки м иятн инг ж ам иятда иж тим оий м еъёрларни ам али й жи- 
ҳатд ан қўллаш р оли б и л ан б о гли кли ги д ади р. Ш у б и л ан б и р га, 
сиёсий ^оки м и ят ҳукуқий рассм ийлаш тириш сиз ф аолият ю ри та 
олмайди.
С иёсатш унослик ф ан и н и н г сиёсатнинг иж ти м оий м у ^и т б и ­
лан ўзаро хатти-ҳаракатини ўрганадтн ан