Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
4.
Anabolizim 
–
 Anabolizim
(yunon. 
Anabole 
- 
ko’tarilish) 
organizimda 
modda almashinuvining bir 
tamonini tashkil etuvchi 
kimyoviy 
jarayonlar 
yig’indisi. 
Acne 
Skin disorder characterized 
by presence of whiteheads, 
blackheads, and, in severe cases, 
cysts; typically caused by 
infection with 
Propionibacterium
 
5.
Anemiya 
– 
Anemiya 
(an 
va yunon. Haima - qon) 
kamqonlik – qonning xajm 
birligida eritrositlar (qizil 
qon 
tanachalari) 
va 
gemoglabinning kamayish 
xolati. 
acnes
. 
 
6.
Assimilyasiya 
–
 
Assimilyasiya
(lot. 
Assimilatio – o’zlashtirish, 
qo’shilish) 
tirik 
organizimlarning 
tashqi 
muhitdan 
kiruvchi 
moddalarni o’zlashtirishi 
“O’zimniki qilib olish” 
jarayoni. 
Acquired immunodeficiency 
syndrome (AIDS) 
The presence 
of several opportunistic or rare 
infections
 
along with infection by 
huma immunodeficiency
 
virus 
(HIV) or a severe decrease in the
 
number of CD4 cells (<200/μL) 
along with a positive
 
test showing 
the presence of HIV.
 
 
7.
Avitaminoz 
–
 Avitaminoz
(a.. , an.. va vitamin) 
organizimda 
vitaminlarning 
ko’p 
yetishmasligi 
natijasida 
paydo bo’ladigan kasallik. 
Acquired (secondary) 
immunodeficiency diseases 
Any 
of a group of immunodeficiency 
diseases
 
that develop in older 
children, adults, and
 
the elderly as 
a direct consequence of some 
other
 
recognized cause, such as 
infectious disease.
 
 
8.
Avirulentnost 
- 
avirulentlik
– kasallik 
keltib chiqarish xususiyati 
yo’qotilgan, 
patogenligi 
pasaygan mikroorganizm. 
Actinomycetes 
High G + C 
Gram-positive bacteria that form 
branching filaments and produce 
spores, thus resembling fungi. 
 
9.
Avtoklav
– 
elektr 
tarmog’i orqali suv bug’ini
yuqori bosimda ta’sir etirib 
Actinomycosis 
Disease caused by 
Actinomyces
; characterized by 
formation of multiple, 

---

190 
tibbiyotda 
sterilizasiya 
uchun 
ishlatiladigan 
apparat. 
interconnected abscesses in skin 
or mucous membrane. 
 
10.
Agar-agar –
(mahalliy 
nomda 
agar-agar 
- 
shilimshiq) – qo’ng’ir va 
qizil 
suv 
o’tlarning 
ba’zilari 
(masalan 
anfelsiya)dan 
alohida 
usulda qaynatib olinadigan 
shilimshiq 
modda. 
Tarkibida 85-90% gacha 
uglevodlar 2-3 % oqsil 3-
5% bor. Mikrobiologiyada 
(mikroorganizimlarni 
o’stirish uchun) ishlatildi 
Activation energy 
The amount of 
energy needed to trigger a 
chemical reaction. 
 
11.
Asepticheskiy abssess - 
Aseptik abssess yiring 
mikobakteriyalarisiz 
yiringlatuvchi 
moddalar 
tushishidan 
yuzaga 
keladigan abesess. 
Active site 
Functional site of an 
enzyme, the shape of which is 
complementary to the shape of the 
substrate. 
 
12.
Agglyutinasiya- 
agglyutinasiya
- 
(
lot. 
Agglitina tio- yopishirish )- 
osilma 
(muallaq) 
zarrachalar - bakteriyalar, 
eritrosiylar – leykositlar, 
trombositlar, 
to’qima 
hujayralar hamda ustiga 
antigen va antitelalar 
adsorbsiyalangan 
faol
zarrachalari 
yopishtirib 
olish va cho’kish. 
Active transport 
The movement 
of a substance against its 
electrochemical gradient via 
carrier proteins and requiring cell 
energy from ATP. 
 
13.
Agglyuminat 
- 
agglyuminat 
(lot 
agglutinatum 
– 
yopishtirmoq) 
– 
agglyutinasiya jarayonida 
hosil bo’lgan cho’kma.
Acute anaphylaxis 
Condition in 
which the release of inflammatory 
mediators overwhelms the body’s 
coping mechanisms. 
 
14.
Agglyutinogeni 
- 
Aggmotinogenlar
(
lot 
agglutino – yopishtirmoq + 
gr. genes tug’diruvchi ) – 
agglyutinasiya reaksiyasida 
qatnashuvchi 
aitigenlar.
Acute disease 
Any disease that 
develops rapidly but lasts only a 
short time, whether it resolves in 
convalescence or death. 
 
15.
Agromikrobiologiya- 
agromikrobiologiya
 
(
lot. 
agti – ep+ gr miknos – 
kichik + gr. bios- hayot +
gr. logos- ta’limot, sin.
qishloq 
ho’jaligi 
Acute inflammation 
Type of 
inflammation that develops 
quickly, is short lived, and is 
usually beneficial. 

---

191 
mikrobiologiyasi) 
- 
mikroorganizimlarning yer 
hosildorligidan, 
ovqat 
mahsulotlardagina 
va 
o’simliklarni 
qayta 
ishlashdagi 
zaruriyatni 
o’rganuvchi, 
shunindek, 
mikroorganizimdan 
qishloq xo’jaligi ishlab 
chiqarishda 
foydalanish 
metodini 
ishlab 
chiqaruvchi 
mikroorganizimning 
bir 
bo’lagi. 
 
16.
Adaptasiya – 
adaptasiya
 
(
lot 
Adaptatio 
– 
moslashish: sin moslashuv
) 
– 
xar qanday organizim 
o’zgargan 
yashash 
sharoitlariga 
moslashish 
sharti. 
Adaptive immunity 
Resistance 
against pathogens that acts more 
effectively upon subsequent 
infections with the same 
pathogen. 
 
17.
Aktinomikoz 
- 
aktinomikoz
 
(
gr 
Aktinomikos
 
nurda 
gr 
muketos – zamburug’da gr 
– osis - kasallik, patologik 
xolat: 
sin 
nursimon 
zamburug’ kasalligi
) 
- 
odam
 
va hayvonlarning 
surinkali yuqumli kasalligi. 
Adenine 
Ring-shaped nitrogenous 
base found in nucleotides of DNA 
and RNA. 
 
18.
Aktinomisiti 
– 
aktinomisitlar
(
gr Aktinos 
– nurda gr myketos – 
zamburug’, sin nursimon 
zamburug’lar 
) 
–
bakterialar 
bilan 
zamburug’lar 
o’rtasida 
oraliq 
o’rnini 
egallab 
turadigan ipsimon bo’lib 
shoxlanadigan 
gr 
“+” 
mikroorganizimlarni katta 
bir guruxga birlashtiruvchi 
schizomycetes – sinfiga 
mansub mikroorganizimlar 
tartibi. 
Adenosine triphosphate (ATP) 
The primary short-term, 
recyclable energy molecule 
fueling cellular reactions. 
 
19.
Allergidi – 
allergidlar 
(
gr 
allos boshqa, o’zgachada 
gr. ergonda tasir
) 
allergik 
tabiatli 
toshmalarning 
umumiy nomi. 
Adherence 
Process by which 
phagocytes attach to 
microorganisms through the 
binding of complementary 
chemicals on the cytoplasmic 
membranes. 
 
20.
Allergiya – 
allergiya
(
gr 
allos boshqa, o’zgacha gr. 
Adhesins 
Molecules that attach 

---

192 
ergonda 
tasir
) 
organizimlarning 
qandaydir 
moddalarning 
qayta tasir etishi yoki o’z 
to’qimalari 
kompanentlariga sezgirligi 
oshib ketishi ko’rinishida 
reaksiya o’zgargan xolati, 
uning asosida to’qimalar 
zarar 
topishi 
bilan 
kechadigan 
immunitet 
yotadi. 
pathogens to their target cells. 
 
21.
Anilin 
- 
Anilin
 
(
sin. 
Aminobenzol,fenilamin
) – 
aromatik qatorining oddiy, 
o’ta zaxarli: bazi dori 
preparatlar 
va 
bo’yoq 
moddalarini olish. 
Adhesion 
The attachment of 
microorganisms to host cells. 
Agglyutinasiya 
Agglyutinasiya 
–suyuqlikda 
tarqalgan 
bakteriya,
eritrosit 
va 
boshqa 
turli 
hujayralarning 
bir 
– 
biriga 
yopishib, cho’kishi. 
Adhesion factors 
A variety of 
structures or attachment proteins 
by which microorganisms attach 
to host cells. 
Angina 
(
lot.ango-siqmoq,bo’g’moq)- 
streptokokk yoki stafilokokklar, 
kamroq 
mikroblar 
keltirib 
chiqaradigan 
o’tkir 
yuqumli 
kasallik, halqumning to’qimalari, 
aksari 
tanglay 
murtaklaridagi 
to’qimalar yallig’lanishi bilan 
yuzaga chiqadi; tomoq og’rig’i va 
o’rtacha umumiy intoksikatsiya 
kuzatiladi. 
Adjuvant 
Chemical added to a 
vaccine to increase its ability to 
stimulate active immunity. 
Antagonizm II 
–
mikroblar antagonizmi - 
mikroorganizmlar birga 
yashaganlarida bir turdagi 
mikroorganizmlar boshqa hayot 
faoliyatini so’ndirib qo’yishidan 
yuzaga chiqadigan antagonizm 
Aerobe 
An organism that uses 
oxygen as a final electron 
acceptor. 
Abiotik omillar 
j
onsiz omillar – anorganik muhit 
omillari: yorug’lik, harorat namlik, 
tuproq, 
bosim 
kabilar 
tirik 
organizm faoliyatiga tasir etib, 
ularning hayotiga moslashuvida 
muhim ahamiyatga ega. 
Aerobic respiration 
Type of 
cellular respiration requiring 
oxygen atoms as final electron 
acceptors. 
Abssess- 
abssess (
abssessis;lot. absissit- 
ajralmah.yiringlamoq 
sii 
apostema) – yiring to’lgan va 
atrofdagi to’qima hamda a’zolarda
piogei parda bilan ajralib 
turgan bo’shliq. 
Aerosol 
A cloud of water 
droplets, which travels more than 
1 meter in airborne transmission 
and less than 1 meter in droplet 
transmission. 
Y. ILOVALAR 

---

193 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI 
Ro‘yxatga olindi:
Sog`liqni saqlash vazirligi 
№ BD –
______________________ 
201____ yil “__”_____
201_yil “__”_______ 
MIKROBIOLOGIYA,VIRUSOLOGIYA VA IMMUNOLOGIYA 
FAN DASTURI 
 
 
Bilim sohasi: 
300000 - Ishlab chiqarish texnik soha; 
500000 – Sog’liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot; 
Ta’lim sohasi: 
320000 – Ishlab chiqarish tehnologiyalari; 
510000 – Sog’liqni saqlash; 
 
 
Ta’lim yo‘nalishi: 
5320500 
– 
Biotexnologiya 
(Farmatsevtik 
biotexnologiya)
. 
TOSHKENT – 201_
 

---

194 
O`zbеkiston Rеspublikasi Sog`liqni saqlash vazirligining 201__ yil «___» ______ dagi 
«___» –sonli buyrug`ining____- ilovasi bilan fan dasturi ro`yxati tasdiqlangan. 
Fan 
dasturi 
Sog`liqni 
saqlash 
vazirligining 
Tibbiyot 
ta`lim 
muassalararo 
Muvofiqlashtiruvchi uslubiy Kеngashning 201__ yil «___»______ dagi «___» –sonli 
bayonnomasi bilan maqullangan.
Fan dasturi Sog`liqni saqlash vazirligining Toshkent farmatsevtika instituti tomonidan 
ishlab chiqildi. 
Tuzuvchilar:
Qodirova D.E. - Tibbiy va biologik fanlar kafedrasi
dotsenti, t. f. n. 
 
Nuralieva X.O.- Tibbiy va biologik fanlar kafedrasi
mudiri,dotsent t. f. n.