Laboratoriya ishi №3 Mavzu: Bitumning yumshash haroratini aniqlash Kerakli jihozlar

---

Laboratoriya ishi № 3 
Mavzu: Bitumning yumshash haroratini aniqlash 
Kerakli jihozlar:
“Xalqa va shar” asbobi,
4 ta xalqa, 4 shar, 
termometr, sekundomer, shisha yoki metall 
plastinkalar, pichoq, stakan, glitserin, dekstrin, 
pinset, 
distillangan suv, isitish manbai (elektr plita 
yoki gaz gorelkasi), 0,7 mm li elak. 
2.1.-rasm. Xalqa va shar asbobi 
1 – shisha idish; 2 – pastki plastinka; 3 – ustki 
plastinka; 4 – qopqoq; 5 – termometr; 6 – 
sterjen; a – umumiy ko‘rinish; b – tajriba 
oldidan bitum surtilgan po‘lat xalqa ustiga 
o‘rnatilgan po‘lat shar; v – tajriba so‘ngida 
yuqori harorat ostida po‘lat xalqa ichidagi 
bitum ustiga o‘rnatilgan po‘lat shar og‘irligi 
ostida erib tushishi. 
 
 
 
Sinovga tayyorlash 
Laboratoriya ishining sinov usullarini 
GOST 11506 
ga asosan bajariladi.
 
Bitum +160 
0
S haroratda qizdirib, doimiy ravishda aralashtirib turish yo‘li bilan 
suvsizlantiriladi. So‘ngra № 0,7 mm elakdan o‘tkaziladi
, havo pufakchalari 
yo‘qolguncha aralashtiriladi. Shisha yoki metall plastinka ustiga 4 ta xalqa 
o‘rnatiladi. Plastinka yuzasiga glitserin + dekstrin (3:1) aralashmasi suriladi. 
So‘ngra xalqalarning ichiga bitum quyiladi va xona haroratigacha, ya’ni 25
ºS
 
gacha sovutiladi. Xalqalardagi bitumlar sovugandan so‘ng xalqa qirrasi 
bo‘ylab issiq pichoq bilan qirqib tekislanadi va 10 minut davomida suvli idishga 
solib harorti +5
ºS gacha yana sovutiladi
. 
 
 
 
 
 

---

Sinov o‘tkazish 
Bitumli xalkalar asbobning maxsus shtativiga o‘rnatiladi, xalqadagi bitum 
o‘rtasiga po‘lat sharlar o‘rnatiladi. Termometr asbobning maxsus joyiga 
xalqalardagi bitumning tag yuzasi bilan barobar tarzda o‘rnatiladi. 
Ishchi holatga keltirilgan asbob harorati +5 ºS bo‘lgan distillangan suv 
quyilgan stakanga tushiriladi, bunda stakandagi suvning balandligi 76 mm.dan kam 
bo‘lmasligi kerak.
So‘ngra stakanni isitish manbaiga qo‘yib harorat minutiga +5 º S dan oshirib 
borishini 3 minut davomida kuzatib, harorat minutiga +5 º S dan oshini taminlaymiz. 
Buning natijasida bitum yumshab boraveradi va sharlar o‘z og‘irligining bosimi 
ostida bitumdan o‘tib asbobning nazorat diskiga borib tushadi. Ushbu vaqtdagi 
harorat bitumning yumshash harorati deb qabul qilinadi. Bitumning yumshash 
harorati sifatida sharlarning nazorat diskiga tekkandagi haroratlarining o‘rtacha 
qiymati qabul qilinadi. Bitumning yumshash harorati bo‘yicha sinov usulidan 
olingan natija 
GOST 22245-90
da berilgan (Tablitsa 1) talablar bo‘ycha bitum 
markalari bo‘yicha qo‘yilgan talablarga mosligi tekshirladi. 
Bitumni yumshash harorati____________ ºS ga teng.
 
Bajardi:
 
Qabul qildi: