Тупроқ физикаси

 
45-расм. Параллел пластинкалар 
кўринишида тупроқ заррачаларининг 
жойлашишининг 
қўпол 
ҳолатдаги 
модели.
Бу ерда 
а
) ток перпендикуляр 
ҳолатда,
б
) ток параллел қават бўйича 
ифодаланган.
Бунда биринчи формула электр токи билан параллел ҳолатдаги, ўзаро бир 
– биридан ҳаво қаватлари билан (
а
) ажратилувчи чўзинчоқ пластинкалар 
қаторидан ташкил топган заррачаларнинг юзаси ўртасидаги перпендикулярлик 
ҳолатига тегишли ҳисобланади. Иккинчи формула эса ушбу заррачаларнинг ток 
йўналиши бўйича параллел ҳолатига тегишли ҳисобланади (
б
) (Krischer, 
Beihefte, 1934):
а
) ζ = ζ
2
р
р


)
100
(
/
100
1
2


,

---

218 
б
) ζ = ζ
1
100
100
100
2
р
р
р




;
Бу ерда 
р
– тизим ғоваклигини ифодалайди ва қуйидагича ҳисобланади:
р
= 
2
1
2
V
V
V

2
. 46-расмда келтирилган схема чўзинчоқ пластинкалар кўринишидаги 
заррачалар тизимига тегишли ҳисобланиб, улар шахмат тартибида 
жойлаштирилган.
 
46-расм. 
Қўпол 
кўринишдаги 
моделнинг яхшиланган схемаси: 
бу ерда 
пластинка кўринишидаги қисмлар шахмат 
тартибида жойлаштирилган.
Бунда иккита вариант қараб чиқилади:
а
) заррачаларнинг ҳажми ҳаво оралиқларидан катта бўлган ҳолатда 
қуйидаги формула қабул қилинган (Бернштейн, 1948): 
ζ = ζ
2









)
2
1
(
/
1
4
2
1
1
2
p
p




;
б
) заррачаларнинг ҳажми ҳаво тирқишларининг ҳажмидан кичик бўлган 
ҳолатда қуйидаги тенгликка амал қилинади: 
ζ = ζ
2










)
1
(
2
/
1
)
1
(
4
1
2
р
р


.
3
. 47-расмда келтирилган схема кублардан ташкил топган материални 
қараб чиқишга асосланилган бўлиб, бунда унинг 
деворлари тупроқ материалини акс эттиради, газ фазаси 
эса ички бўшлиқни ҳосил қилади.