5.4.1-jadval
1990 yillar oxirida sobiq sotsialistik mamlakatlarda poralar
berilishining qaytarilishi va hajmi
Mamlakatlar
Tez-tez pora
beradigan
firmalar foizi
Firmalarning yillik
daromadlariga nisbatan
poralarning o‘rtacha foizi
Ozarbayjon
59,3
6,6
Armaniston
40,3
6,8
Belarus
14,2
3,1
Bolgariya
23,9
3,5
Vengriya
31,3
3,5
Gruziya
36,8
8,1
Qozog‘iston
23,7
4,7
Qirg‘iziston
26,9
5,5
Litva
23,2
4,2
Moldova
33,3
6,1
Polsha
32,7
2,5
Rossiya
29,2
4,1
Ruminiya
50,9
4,0
Slovakiya
34,6
3,7
Sloveniya
7,7
3,4
Ukraina
35,3
6,5
Chexiya
26,3
4,5
Xorvatiya
17,7
2,1
Estoniya
12,9
2,8
Va, nihoyat, korrupsiya va ish hujjatlarini rasmiylashtirishdagi
byurokratik
sansalorlik
investitsiyalarga
(ayniqsa,
xorijiy
investiyalarga) to‘siq bo‘ladi, natijada iqtisodiy o‘sish sekinlashadi.
Masalan, 1990 yillarda amerikalik iqtisodchi Paolo Mauro tomonidan
ishlab chiqilgan model hisoblanayotgan “byurokratiya samaradorligi
indeksi”ning
72
2,4 ballga o‘sishi mamlakatning iqtisodiy o‘sish
sur’atlari taxminan 0,5 foizga pasayishiga olib keladi, degan xulosa
qilish mumkin. Boshqa amerikalik iqtisodchi Shan-Chin Vayaning
hisob-kitoblariga ko‘ra korrupsiya indeksining 1 ballga (10 ballik
shkala bo‘yicha) o‘sishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 0,9
foizga pasayishiga olib keladi. Korrupsiya indekslari sharhida
korrupsiya darajasi bilan iqtisodiy rivojlanish darajasi o‘rtasida
yaqqol salbiy korrelyatsiya (bog‘liqlik) mavjud emasligi ko‘rsatilgan,
bu bog‘liqlik umumiy qonuniyat sifatida seziladi xolos.
Korrupsiyaning ijtimoiy xususiyatga ega bo‘lgan salbiy natijalari
nohaqlik bilan bog‘liqdir – firmalarning nohalol raqobati va fuqarolar
daromadlarining asossiz qayta taqsimlanishi. Gap shundaki, katta
porani samarali faoliyat yuritayotgan qonuniy firma bermaydi, balki
jinoyatchilik bilan shug‘ullanuvchilar beradi. Natijada pora
beruvchilar va oluvchilarning daromadlari oshib boradi, qonunlarga
rioya qiladigan fuqarolarning daromadlari pasayib boradi. Soliqlarni
yig‘ish tizimidagi korrupsiya juda xavflidir, boylarga soliq to‘lashdan
72
Transparency International tomonidan hisoblanadigan korrupsiyani idrok etish
indeksiga o‘xshash indeks.
bo‘yin tovlashga imkon berib soliq yukini daromadi kamroq bo‘lgan
fuqarolar bo‘yniga qo‘yish imkonini beradi (qarang: 5.4.2-jadval).
Do'stlaringiz bilan baham: |