Andijon davlat universiteti umumiy pedagogika kafedrasi qiyosiy pedagogika

Tayanch tushunchalar: 
Qiyosiy pedagogika, taqqoslash, solishtirish, qiyosiy 
tahlil,
nazariy asos, tarbiya dialektikasi, BMT, Yunesko tashkiloti .
Qiyosiy pedagogikaning uziga xosligi tushunishdan shundan iboratki , u xozirgi
boskichdagi tarbiya va ta`limning pedagogika nazariyasi va amalietini umumiy 
ijtimoiy-iktisodiy ukladga ega bulgan mamlakatlar gruppasiga xos konkret tarixiy, 
iktisodis va ijtimoiy-siesiy sharoit bilan boglab urganadi. Qiyosiy pedagogika tarbiya 
va ta`lim jarenining yangi konunlarini ochmaydi (bu bilan umumiy pedagogik 
shugullanadi), birok pedagogika fanlari orttirgan tajribalardan foydalanib, 
mamlakatlar gruppasi asosida xozirgi duneda maorif tarakkietining eng muxim
problemalarini, konuniyatlarini va tendensiyalarini urganadi. Usib kelaetgan
avlodlarni ukitish va tarbiya berish borasida tuplangan ulkan amaliy tajribani
umumlashtirish 
asosida 
kiesisy 
pedagogik 
sosialistik 
va 
rivojlanaetgan
mamlakatlardagi xalq maorifining tarakkiet konuniyatlari va tendensiyalarini 
aniklaydi va shu bilan ta`lim-tarbiya nazariyasini mukammalrok ishlab chikishga 
erdam beradi. V. Kinits va V. Menert (GDR) qiyosiy pedagogika predmetini 
kuyidagicha taxriflaydilar : qiyosiy pedagogika muxim, asosiy siesiy –ma`rifik va 
pedagogik xodisalarni zxmda ularning konuniyatlarini turli mamlakatlarda konkret-
tarixiy sharoitda va uzaro alokada tadkik etadi. N.CHakirov (Bolgariya), Singule
(CHSSR) qiyosiy pedagogikaning tarbiya va ta`lim amaletiga ta`sir kursatadigan 
omillar. Kuchlar va konunlarni ochib, shu bilan pedagogikaning asosiy xodisalarini 
chukurrok bilishga, tarbiya prosessini yaxlit xolda batafsilrok tasavvur etib, vatan 
maroif sistemasini yaxshirok tushunishga imkon berishini ta`kidlaydilar. P. 
Suxodolskiy (Polsha ) ta`rifiga kura. Qiyosiy pedagogika maorif sistemalari xamda 
turli mamlakatlarda ta`lim-tarbiya problemlarini tushunish va xal kishidshani 
uxshash va farkli tomonlarni kursatib beradi va problemalarning pedagogik 
nazariyalar, tarbiyalash va ukitishning mazmuni, metodlari, uni tashkil etish singari 
keng doiradagi muammolarni tadkik etadi. Qiyosiy pedagogikasi vakillari taklif

---

5 
etadigan ta`riflar, moxiyat e`tibori bilan, ularning umumiy nktai nazarini aks ettirib, 
fakat tadkikotlar yunalishiga kura farklanadi : uzaro kieslanaetgan ta`lim sistemalari 
urtasidagi umumiy xususiyatlarni, uxshash va farkli tomonlarni kursatish – 
D.Beredey, I.L. Kendl (AKSH), F. Mallinson (Angliya), F. Xilker, I.Derbalov
(GFR) va boshkalar, ijobiy tajribadan, uz milliy ta`lim sistemasini takomillashtirish 
maksadida turli chet el maktab sitstemalarini qiyosiy baxolash - M.A. Jyulen
(Fransiya), J.Sedler (Angliya), ta`lim sistemalarining rivojlanishiga ta`sir kiladigan 
eng muxim omillarni aniklash – N. Xens (Anglshiya), F.SHneyder (GFR) va 
yuboshkalar , pedagogik xodisalar struktarsini qiyosiy analiz kilish yuli bilan 
xakikatni izlash va topish - G.Rers (GFR), aloxida mamlakatlar va mamlakatlar 
gruppasi buyicha ta`lim berishni planlashtirish va bashorat kilish – B.Xolms, 
P.Rossello (SHveysariya), F. Edding (Garbiy Berlin ) va boshkalar. Bunday 
endashish mukarrar ravishda bir eklama, noilmiys xarakterda bulib. Pedagogik 
xodisalarni ixtieriy talkin kilishga yul ochadi.
Qiyosiy pedagogika bir qatori jtimoiy fanlar falsafa, tarix, iqtisod, siyosat, 
sosiologiya, demografiya, etnografiya va boshqalar bilan bog‘liq. Pedagogik 
xodisalarni qiyosiy tahlil qilishda bu ijtimoiy fanlarniig ilmiy konsepsiyalari va 
metodlaridan foydalanish muqarrar. Qiyosiy pedagogika pedagogika tarixi 
nazariyasi bilan uzviy bog‘langan. Kiyosiy pedagogika o‘ziga xosligi shundaki, 
uning asosiy tadqiqot metodi qiyoslash metodidir. 
Qiyosiy pedagogika o‘rganadigan predmet: xozirgi dunyodagi ta’lim va tarbiya 
nazariyasi va amaliyotining ahvoli, rivojlanish qonuniyatlari va tendensiyalarining 
umumiy va farqli xususiyatlari. 
Qiyosiy pedagogika tadkikotlarining vazifalari va yunalishi jamiyatdagi 
xukmron sinflarning manfaati bilan belgilanadi. Xozirgi zamon qiyosiy 
pedagogikasi xilma- xil jamiyatlari va markazlarining amaliy faoliyati xam 
jamiyat tarakkietining ob`ektiv talablari. Xam xukmron sinflarning tashki va ichki 
siesati tomonidan shart lanib kuyilgan. Xozirgi azmon ishlab chikarishi, fan-
tezxnika, ishchilar sinfi va ilgor kuchlarning maktabni demokratlashtirish uchun 
kurashi qiyosiy pedagogika oldiga ushbu vaziflaarni kuyadi, xalqlar madaniy
xamkorligini kenshgaytirish va uz milliy maorif sistemalarani takomillashtirish 
imkoniyatlaridan foydalanish, uz mamlakatida xalq maorifini planlantirish va
oldindant belgilashni takomillashtirish maksadida xozirgi dunedagi pedagogik
xodislaarni urganish va ularning rivojlanish tendensiyalarini aniklash. Yevropa 
qiyosiy pedagogika jamiyatning prezidenti Br. Xolms qiyosiy pedagogikaning xozirgi 
davrdagi vazifasini kuyidagicha ifodalaydi : xukumatlarga tanlangan maktab 
siesatini moslashtirish va xaetiylashtirish yullarini belgilashdan maslaxat berish, 
uzini oklamasligi mumkin bulgan karorlar kabul kilinmasligiga erdam berish, ya`ni 
kuyilgan maksadlarga eng kulay vositalar bilan erishishda kumaklashish, kabul 
kilingan karorlar natijalariga ta`siri kursatadishgan shart-sharoitlarni mumkin kadar 
kuzda tutish. Tanlangan siesatning okibatlarini va siesatni amalga oshirish 
yullarinning tugriligini oldindan kura bilish. SHuning uchun xukumatlar qiyosiy 
pedagogika buyicha mutaxassislarga juda katta extiej sezadilar, deb 

---

6 
xisoblaydilar.Br. Xolms , qiyosiy pedagogika tadkikotlarining bu problema va 
vazifalari 1977 yili iyunda Londonda bulib utgan qiyosiy pedagogika buyicha 
Butunjaxon kongressida muxokama kilindi. Davlatlarning ichki va tashki siesati 
qiyosiy pedagogikaga kuyidagi vaziflaarni yuklaydi : rivojlanaetgan mamlakatlarga 
madaniyat va maorif sosxasida erdam berish, eshlarni ongini davlat idelogiyasi 
ruxida shakllantirish, sosialistik mamlakatlar maktabi va pedagogikasini buzib 
kursatish . Qiyosiy pedagogika mutaxassislari rivojlanaetgan mamlakatlarga 
kursatilaetgan xilma- xil «erdamlarda» aktiv ishtirok etadilar. Ularning 
«erdam»idan imperialistik doiralar tomonidan esh millisy davlatlar maorifiga ta`siri 
kupaytirish maksadida foydalaniladi. Qiyosiy pedagogikasi vazifalari orasida
muxim urinlardan birini sosialistik mamlakatlar maktabi va pedagogikasining axvoli
xakida buzgunchi axborot berish va antikommunizm targiboti egallaydi. Qiyosiy 
pedagogikaning sosialistik mamlakatlardagi pedagogika va ukitish amalietiga karshi
faoliyati sosialistik mamlakatlarning tarixi, siesati.e iktisodi va madaniyatini siesiy 
tarbiya sistemasida urganishga doir tavsiyalar, topshiriklar, metodik kursatalmalar. 
Ukuv-kurgazmali kullanmalar, adabiet ruyxati va boshka materiallarni ishlab 
chikishda namoen bulmokda. CHet elda qiyosiy pedagogikaning tarakkieti va 
sosialistik mamlakatlarda yangi maktab kurish borasida orttirilgank atta tajriba 
aloxida e`tiborga savzovar. Sosialistik mamlakatlar maktabi va pedagogik 
anazariyasining rivojlanish tajribalarini umumlashtirish, usib kelaetgan avlodga 
ta`limtarbiya berishning eng muxim muammolarini birgalikda tadkik etish va 
muxokama 
kilishni 
uyushtirish 
sosialistik 
mamlakatlar 
xamdustligini 
mustaxkamlashga, tarbiyalash va ta`lim berish 
nazariyasi 
va amalietini 
takomillashtirishga 
, 
imperilazining 
pedagogik 
frontdagi 
mafkuraviy 
kuporuvchiligiga karshi kurashishga, eshlarda e`tikodni, goyaviy metinlikni, 
dushmon ideologiyaga, xar kanday kurinishga nisbatan murosasizlikni 
shaklllantirishga erdam beradi. Qiyosiy Qiyosiy pedagogika vazifalari1977 y. 
Londonda bo‘lib o‘tgan qiyosiy pedagogika bo‘yicha Butun jaxon kongressida 
muhokama qilindi. Qiyosiy pedagogika vazifalari quyidagilardan iborat deb 
belgilandi. 
1.Hozirgi zamonda ta’lim-tarbiya nazariyasi va amaliyotiga ta’sir etuvchi 
omillarni o‘rganish va ularning turli mamlakatlar maktabi va pedagogika ta’siri 
natijalarini qiyoslab taxlil qilib berish; 
2.Turli mamlakatlardagi maorif taraqqiyotining eng aktual va umumiy 
muammolari va tendensiyalarini aniqlash. 
3.Chet el mamlakatlarining ijobiy tajribasini umumlashtirish, o‘rganish va 
qiyosiy pedagogika va boshqayondosh fanlarda qo‘llanadigan tadqiqot metodlaridan 
foydalanadi. 
1.Tavsiflash metodi turli mamlakatlardagi pedagogik xodisalarning tashqi 
belgilarini tavsiflashda qo‘llanadi. Shu asosda keyin taqqoslash va tahlil qilish amalga 
oshiriladi. 
2.Statistik metod maoriftizimiga va pedagogik xodisalarga oid raqamlar va 
ma’lumotlarni tahlil qilish va baholashni ko‘zda tutadi. 
S.Tarixiy metod pedagogik xodisalariing genezisin I taqqozlashni bildiradi. 

---

7 
4.Sosiologik metod maorif sistemalarining ijtimoiy xarakterini baholashda 
qo‘llanadi. 
5.Analitik metodlarga analiz, sintez, mavxumlashtirish, induksiya, deduksiya 
kabi mantiqiy metodlar kiradi. 
Xozirgi kunga qadar bir qator mamlakatlardan (Belgiya, Angliya, YAponiya, 
SHvetsiya, AKSH va boshqalar) qiyosiy pedagogika o‘quv predmeti sifatida ilmiy 
xodimlar pedagog o‘qituvchilari bo‘lg‘uzi o‘qituvchilarni chet elda ishlashga 
tayyorlashning 
z
arur qismi sifatida o‘qitiladi.
Bugungi kunda mamlakatimizda qiyosiy pedagogika o‘quvpredmeti sifatida 
o‘qitila boshlagan ekan bu borada chet el tajribasini chuqur o‘rganish lozim. 
Boshqacha aytganda qiyosiy pedagogikani shakllantirib olish uchun qiyosiy 
pedagogika tadqiqotlar o‘tkazish kerak.