E. Egamberdiev

6.5. Kichik va o’rta biznesni xorijiy davlatlardagi rivoji. 
 
 
Yaponiyada kichik va o’rta biznes tarmoqlarida ish bilan band bo’lgan 
aholining 80 foizi, Evropa Ittifoqi mamlakatlarida esa 70 foizi ishlaydi. 
 Yaponiyada 
esa asosiy e’tibor yirik biznes bilan kichik va o’rta biznes 
o’rtasida kooperativ aloqalar tizimini shakllantirishga qaratildi. 
Yaponiya davlatida
ham iqtisodiyotning mazkur bo’g’ini mamlakatda ishlab 
chiqarilayotgan 
yalpi ichki mahsulotning yarmidan ko’prog’ini bermoqda. 
Aynan shunday iqtisodiy siyosat natijasida 
Yaponiyada
islohatlarning 
boshlig’ini davrida aholi jon boshiga 
500 AQSh dollari miqdorida daromad to’g’ri 
kelgan bo’lsa, 
hozirga kelib bu ko’rsatkich 38 ming dollarga ketmoqda. Bu – 
dunyodagi eng yuqori ko’rsatkichlardan biridir. 
Jahon sanoatida etakchi o’rin tutadigan «Yamaxa» transmilliy 
kompaniyasi bugungi kunda dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida bir 
necha milliard AQSh dollari miqdoridagi o’z mahsulotlarini sotadi.
Mana shu mashhur kompaniya ham, 40-yillarning ohirida 7 kishidan 
iborat velosipedlarni ta’minlovchi kichik kooperativ sifatida faoliyat boshlangan edi. 
Yaponiyada kichik va o’rta korxonalarga tegishli bo’lgan mustaqil 
kompaniyalar 10 mln. tadir. 
AQSh iqtisodiyotida
kichik va o’rta biznesning ulushi ishlab chiqariladigan 
yalpi ichki mahsulot hajmini keyingi 40 yil mobaynida 10 foizdan 52 foizga o’sdi.
2002 yil boshida AQShda 22,4 mil.ta kichik biznes sub’ektlari ishlagan. Ular 
YaIM-ning 51%-ni yaratdilar. Xususiy sektordagi ish joylarini 51%-ni ish bilan 
ta’minladilar.
Amerikada 19 mln. turli xildagi mustaqil firmalarning 90 % mayda ishlab
chiqarishlardir. Ular xissasiga yangi yaratilayotgan 
ish joylarining 2/3 qismi to’g’ri keladi. 
Evropa Ittfoqiga a’zo bo’lgan mamlakatlarning yalpi ichki mahsuloti tarkibida 
esa kichik va o’rta biznes ulushi 67 foizdan ortiq ekani ham bejiz emas. 

---

103
Misol uchun, Germaniya davlati tajribasini olib ko’raylik. Bu mamlakat kichik 
va o’rta biznesni rivojlanishi hisobiga qisqa vaqt mobaynida Evropa iqtisodiyotining 
ustunlaridan biriga aylanib ketdi. Davlatning bu boradagi oqilona tufayli urushdan 
keyingi yillarda kichik va o’rta biznesning mamlakat iqtisodiyotidagi ulushi 10 
foizdan 69 foizga ko’tarildi. 
Germaniyada
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlashga ixtisoslashgan, 
oziq-ovqat va boshqa iste’mol mollarining ko’plab turlarini ishlab chiqaradigan 
korxonalar davlat tarafidan har tomonlama rag’batlantirildi. Ular qishloq joylarida 
tsexlar shaklida kichik-kichik ishlab chiqarish quvvatlari sifatida tashkil etilgan edi.
Bu mamlakatlarda kichik va o’rta biznesni har tomonlama qo’llab-
quvvatlashga qaratilgan davlat tizimi shakllangan bo’lib, u birinchi galda bu boradagi 
huquqiy bazani yaratishga va tadbirkorlarning huquq va manfatlarini ishlovchi 
himoya qilishga asoslanadi.