— Хсзир йилнинг к,айси фасли?
— Бафорда табиатда кандай узгаришлар юз беради?
— Бахррда ^андай кушлар учиб келади? каби савол-
ларнинг берилиши болаларнинг диалогик нутк,ининг
ривожланишига ёрдам беради.
«Овчилар ва куёнлар», «О^сок, бури ва куйлар»,
«Ниманинг пати?» каби уйинлардаги савол-жавоблар
х,ам болаларнинг диалогик нущини ривожл антирад и.
Тарбиячи болаларга «ниманинг пати?» деб савол беради.
Болалар жавоб берадилар:
— урдакники;
— к,арганики;
— бургугники.
К,ушнинг номини такрор айтгаи бола бирор шартни
бажаради: уйинга тушади, шеър айтади ёки куши^ куй-
лайди.
Болаларнинг
нущини ривожлантиришда
монологик
нущ
(хикоя к,илиб бериш) айник;са, мухим ахамият
касб этади. Монологик нущца юкррида санаб утилган
боЕланишли
нутк, талабларининг барчаси жамланган
булади.
Болаларнинг монологик нуткднинг шаклланиши
уларни мактабга тайёрлашнинг асосий шартларидан би-
ридир. Зеро, нутк, болалар тафаккурини ва унга боглик,
булган зехнни уткирлаш,
зукколик каби хислатларни
хам таркиб топтиради.
Болаларда хикоя к,илиш куникмаси унинг лугат
бойлиги,
жумла
тузиш
малакаси
билан
хам
ахамиятлидир.
Мактабгача катта ёшдаги болаларга муайян мавзу-
лар буйича эртаклар, расмлар асосида хикоя тузиш
топшириги хам берилиши мумкин. Бундай топширик,
устида ишлаш орк^али уларда мустакдллик,
ижодий фа-
оллик ривожлантирилади. «Бизнинг оила», «Ба^ор фас
ли»,
«Ёз — утар соз», «Кдлдиргочлар учиб келди»,
«К^угирчок, театрида», «К,иш», «Кор», «Кррбобонинг
совраси»,
«Кушлар бизнинг дустимиз», «Менинг
46
тутиларим», «Хдйвонот богида», «Эртаклар мамлакати-
да», «Циркда», «Кугирчоtgiapnм — овунчок^ларим», «Уч
айик», «Куёнлар», «Крвоциолвон» ва боища мавзуларда
Хикоя тузишни тавсия этиш болаларни нщоятда
кизик^тиради.
Хикоя к;шшш болаларнинг жумлаларни грамматик
жщатдан тугри тузиш, товушларни, кушимчаларни
тугри
талаффуз этиш, ёшига мос даражада тасвирий во-
ситалардан турри фойдалана олишига ёрдам бериб бо-
рилади.
Катталарнинг мех^нат жараёнини кузатиш, табиатга,
ишлаб чик>ариш корхоналарига, дарё, чул, далаларга
саё^атлар асосида ^икоялар тузишни тавсия этиш ^ам
болаларнинг борланишли нущини ривожлантиришда
энг кулай усуллар саналади.
«Болалар богчалари дастури»га
биноан муайян мав-
зулар буйича мустакдя жумлалар тузиш, она тилига хос
товуш, сузларни турри талаффуз кдяиш, нущнинг
таъсирчанлигига эришиш, расмлар асосида х,икоя ту
зиш, кичик ^ажмли бадиий асарларни к;айта ^икоя
кдлиб бериш,
манзарали расмлар асосида
ко ял ар ту
зиш талаб этилади. Лекин кузатишлар бу талабларнинг
тулик, бажарилмаётганини курсатади.
Ва^оланки, болаларнинг нущини ривожлантиришда
бадиий адабиётнинг имкониятлари каттадир.
Мактабгача тарбия муассасалари тарбияланувчи-
лари бадиий адабиётнинг энг ёрк;ин намуналари би-
лан \ар куни таништирилиб борилади. Хикоятлар,
ривоятлар, эртаклар, мак;оллар, топишмо^лар,
тез ай-
тишлар ва кушик.лар улар нущ ининг ифодалилигини
таъминлаб куя крлмайди, балки с уз захирасини х,ам
бойитади, адабий тил имкониятларидан бахраманд
к,ил ад и.
«Болалар богчалари учун дастур»да бадиий адабиёт
намуналари билан танишиш учун
тавсия этилган
руйхатидан маютулотлар утказишда кенг фойдаланиш
мумкин.
47
Дастурда кушимча адабиётлар х,ам тавсия этилган
булиб, булар асосий адабиётлар воситасида утиладиган
мавзуларни тулдиришга ва маштулотларни янада бойи-
тишга ёрдам беради.
Do'stlaringiz bilan baham: