Семинар машғулотида Ўзбекистон Республикасининг давлат тузилиши

Унитар давлатга хос белгшар: 
- <
қонунчилик, ижроия ва суд ҳокимияти органлари ягона 
тизимининг мавжудлиги; 
-
ягона конституция, конунчилик, солиқ молия тизимларининг 
мавжудлиги; 
-
ягона фукароликнинг жорий этилганлиги; 
-
барча ташқи муносабатлар марказий органлар томонидан 
амалга оширилади
3
>. 
Ҳуқуқшунос олим Одилқориев.Х.Т фикрича: < 
Федератив давлат
(лотинча 
«фоедераре» сўзидан олиниб, «иттифоқ билан мустаҳкамлаш» ма’носини 
англатади) мураккаб давлат демакдир.
Федератив давлат – тенг ҳуқуқли республикалар, штатлар, контонлар 
ва бошқа давлат тузилмаларининг ихтиёрий бирлашуви асосида ташкил 
топади. Тарихда йирик давлатлар вужудга келиишининг икки ё‘ли бўлган.
Ҳар икки ё‘л бир неча ёки кўпчилик алоҳида давлатларнинг бирлашувидан 
бошланади. Биринчи ё‘л муайян иқтисодий, сиёсий ёки ҳарбий мақсадларга 
эришиш мақсадида шартномавий бирлашув (федерация ё‘ли); иккинчиси – 
унитар давлатга иқтисодий ва маданий чатишиб кетадиган сиёсий қўшилиш 
ё‘ли. Федерация тушунчаси ҳақида кўпчиликнинг тасаввури ва тушунчаси 
нохолис ёки мавҳум бўлиб, айримларнинг фикрича, федерацияга бирлашиш 
гўёки, федерация таркибидаги мавқейи юқори бўлган давлатга қарам бўлиб 
қолишни назарда тутади. Аслида, федерация турли тарихий даврларда бир 
2
.Сайдуллаев Ш.А. давлат ва хукук назаряси дарслиги. – Тошкент. ТДЮУ 2021, - 75 Б
3
Дав
лат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик/ Юсувалиева. Р, Ахмедшаева.М, Нажимов.М ва бошқалар. 
Масъул муҳаррир Юсувалиева. Р . - Т.: ЖИДУ, 2019.-85 б. 

---

неча кичик давлатларнинг ташқи хавфдан мудофааланиш мақсадида 
бирлашуви натижасида юзага келган. 
Америка Қўшма Штатлари бир неча мустақил штатларнинг 1775-йилда 
Англия мустамлакасига қарши курашишда стратегик мақсадларда ягона 
федерацияга бирлашганлиги асосида ташкил топган. Федератив давлатлар ер 
юзида кеча ёки бугун пайдо бўлган янги давлат тузилмаси бўлмай, балки 
унинг вужудга келиш тарихи ХVII асрнинг охири ва ХVIII асрнинг 
бошларига бориб тақалади. АҚШ, Канада, Мексика, Германия давлатлари 
шулар жумласидандир.
Федератив 
давлатнинг 
белгилари 
қуйидагилардан 
иборат:
- Биринчидан,унинг ҳудуди субектлар ҳудуди йиғиндисидан иборат бўлади. 
- Иккинчидан,олий қонун чиқаруви, ижро этувчи ва суд ҳокимияти 
федерация ва субектлар миқёсида икки поғонали бўлади. Федерация ва унинг 
субектларининг ваколатлари федерация конститутсиясида белгилаб 
қўйилади.
- Учинчидан,икки фуқаролик мавжуд бўлиб, у ҳар бир фуқаронинг бир 
вақтнинг ўзида ҳам федератив давлат фуқароси, ҳам федерация субекти 
фуқароси 
эканлигини 
билдиради.
- Тўртинчидан,федерациянинг олий қонун чиқарувчи (вакиллик) идораси 
икки палатали тузилишга эга: қуйи палата бутун мамлакатнинг манфаатини, 
юқори палата федерация субектлари манфаатларини ифода этади.
- Бешинчидан,марказий ҳукуматга бўйсунувчи ягона қуролли кучлар, 
политсия, хавфсизлик хизматлари, божхона тизими мавжуд бўлади.
- Олтинчидан,федерациянинг субектлари давлат белгиларига 
– ўз 
конститутсиясига, олий давлат ҳокимият органларига (субект бошлиғи, 
парламент, 
ҳукумат), 
ўз 
рамзларига 
эга 
бўлади.
Федерация таркибига кирувчи давлатлар ихтиёрий равишда бирлашиб 
марказлашган давлатни ташкил қилади. Федерацияда барча а’зо субектлар 
номидан марказий идоралар иш олиб боради ва унинг манфаатларини ифода 

---

этади>
4
. 
Ҳуқуқшунос олим Исламов.З.М фикрича: