Уразбаев е sport formasi va uning qonuni

 
31 
kelganligini ham hisobga olish lozim. Bularning hammasi sportda ham, jismoniy 
tarbiya va sport mutaxassislarini tayyorlashda ham qo`llanadi, kerakli ma`lumotlar 
esa ruhiy-tashxislash vositasida qo`lga kiritiladi. 
Ruhiy-tashxislash ma`lumotlaridan foydalanib, yuqorida qayd qilinganidek, 
qisqa muddatda qator jismoniy hamda ruhiy sifatlarga oid nuqsonlarni bartaraf 
etish mumkin. Masalan, shu usul bilan qisqa vaqt ichida suzuvchilarda kuch 
chidamliligi, biatlonchilarda harakatlarning nozik uyg`unligi hamda mushaklar 
sezgisi, og`ir atletikachilarda muvozanat hissi, sport o`yinlari vakillarida diqqatni 
o`zgartirish tezligi, merganlar va bokschilarda mushaklar harakati cheklaganligini 
engib o`tish qobiliyati oshirildi. 
Demak, testlash natijasida olingan ma`lumotlar bilish faoliyati tuzilishini 
tadqiq etish, ruhiy jarayonlarni rivojlantirish, ruhiy-motor takomillashuv nuqtai 
nazaridan ham pedagogikani ancha boyitadi. 
 
II-BOB. Ruhiy-tashxislash usuliyatlarining vazifasi 
 
Kasbga yo`naltirishda, kasbiy saralashda, o`quv-mashq jarayonlarida bir xil 
ruhiy-tashxislash usuliyatlari qo`llanishi mumkin. Hamma narsa ularning qay 
maqsadda qo`llanishiga bog`liq. Ruhiy-tashxislash usuliyatlarining eng oddiy 
tasnifi 9.2.1-jadvalda berilgan. 
 
2.1. Ruhiy –tashxislash usuliyatlari 
 
Tadqiqotning yo`nalish, 
chizmasi 
+o`llanish shakliga ko`ra 
tasniflash 
+o`llanish usullariga 
ko`ra tasniflash 
-yo`nalishi, manfaatlari; 
-shaxsga doir usuliyatlari; 
-e`tiborlilik 
-kuzatish; 
-suhbat; 
-so`roqnomalar; 
-taxminiy testlar; 
-sintez testlari; 
-kompleks 

---

 
32 
(avtoritetnost`); 
-ruhiy jarayonlar; 
-ijodiy qobiliyatlar; 
-umumiy kasbiy 
bilimlar;ko`nikma va 
malakalar; 
-ruhiy-fiziologik sfera, 
tipologik xususiyatlar; 
-harakatlar uyg`unligi va 
aniqligi, kuchlanishlar 
mutanosibligi, 
psixomotorika; 
-ko`z bilan mo`ljallash, 
makoniy belgilar; 
-hissiy-irodaviy soha; 
-hissiy barqarorlik; 
-ruhiy holatlar.
-ijtimoiy o`lchash 
(sotsiometr) usuliyatlari; 
blankadagi testlar; 
-trenajyor moslamalardagi 
tekshiruvlar; 
-maxsus nazorat jismoniy 
mashqlari; 
-kompleks usuliyatlar 
(jumladan, jismoniy, 
biokimyoviy va boshqa 
o`lchashlar). 
usuliyatlar(kasbiy 
faoliyatning yaxlit tarkibiy 
qismlarini modellovchi 
usuliyatlar); 
-ruhiy –tashxislashning 
usuliyatlari(turli omillar, 
o`qitish, ko`nikish 
ta`siridan keyingi ko`p 
martalik testlashlar) 
Alohida xususiyatlar, shaxsiy holatga doir sifatlarning yo`nalishiga ko`ra 
ruhiy-tashxislash usuliyatlari: 
-qiziqishlarning yo`nalishini o`rganish usuliyatlari (K.K.Platonovning 
shaxs varaqasi va b.); 
-shaxsning tuzilishiga ko`ra tarkibiy qismlarini tavsiflovchi shaxsga doir 
usuliyatlar (K.K.Platonovning shaxs varaqasi; MMPI; Kettell, Veksler, ChXT, 
Ayzenk va boshqalarning so`roqnomalari); 
-ijtimoiy munosabatlar tizimida sportchi shaxsini, uning jamoadagi 
obro`sini tadqiq qilish (ijtimoiy o`lchamlar usuliyati); 
-fikrlash xususiyatlarini o`rganish usuliyatlari (Veksler, Raven va b. 
testlari); 

---