Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Стандарт
бу кўпчилик манфаатдор томонлар консенсуси (келишуви) асосида ишлаб 
чиқилган, маълум соҳаларда оптимал тартиблаштиришга йўналтирилган фаолиятнинг ҳар 
xил турига ѐки натижаларига тегишли бўлган умумий ва такрор қўлланиладиган қонун-
қоидалар, тавсифлар, талаблар ва усуллар белгиланган ва тан олинган идора томонидан 
тасдиқланган меъѐрий ҳужжатдир. 
Стандартлаштириш
бу барча манфаатдор томонлар иштирокида умумфойдали, 
жумладан, иқтисодиѐтга эришишда такрорланадиган вазифа (жараѐн)ларнинг умум мақбул 
ечимини топиш учун фойдаланиш шарти, теxник xавфсизлик ва eкология талабларига риоя 
қилинган ҳолда, маълум бир соҳада, фаолиятни оптимал даражада тартиблаштириш 
мақсадида қоидалар ўрнатиш ва қўллашдир. 
"Стандартлаштириш объекти"
тушунчасини кенг маънода ифодалаш учун 
"маҳсулот, жараѐн, хизмат" иборалари қабул қилинган бўлиб, буни ҳар қандай материалга, 

---

54 
таркибий қисмларга, асбоб-ускуналарга, тизимларга, уларни мослигига, қонун-қоидасига, иш 
олиб бориш услубига, вазифасига, усулига ѐки фаолиятига тенг даражада дахлдор деб 
тушунмоқ лозим (2.1-расм). 
Стандартлаштириш ҳар қандай объектнинг муайян жиҳатлари (хусусиятлари) билан 
чекланиши мумкин. Масалан, оѐқ кийимга нисбатан ѐндашиладиган бўлса, унинг катта-
кичиклиги ва пишиқлигини алоҳида стандартлаштириш мумкин. 
Стандартлаштириш объекти сифатида хизмат – халққа хизмат қилишни (хизмат 
шартларини қўшиб) ва корхона ҳамда ташкилотлар учун ишлаб чиқариш хизматини ўз ичига 
олади. Стандартлаштиришнинг бошқа объектлари фаолиятининг бириктирилган соҳаларида 
Ўзбекистон Республикаси Табиати муҳофаза қилиш давлат қўмитаси, Давлат архитектура ва 
қурилиш қўмитаси ҳамда Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан белгиланади. 
Демак, стандартлаштириш объекти – стандартлаштириладиган ѐки унга 
йўналтирилган маҳсулот, ишлар (жараѐнлар) ва хизматлардир.
Стандартлаштириш 
жиҳати 
– 
танланган 
стандартлаштриш 
объектини 
стандартлаштириш йўналиши бўлиб, унга кўрсатилган талаблар турини аниқлайди. 
Ўз-ўзидан стандартлаштишриш жиҳати муайян бир гуруҳдаги маҳсулот ѐки 
хизматлар бўлиб, унда: атама ва таърифлар, синфланиши, асосий параметрига талаблар, 
сақлаш, ташиш ва восита ҳамда усулларига талаблар, назорат усуллари ва воситалари, 
методларига талаблар ва бошқалар ҳисобланади. 
Стандартлаштириш соҳаси ўзароалоқадор стандартлаштириш объектлари мажмуаси 
деб аталади. Стандартлаштишриш соҳаси бўлиб, кимѐ саноати, машинасозлик, транспорт,