Б. Сапаров ф а л с а ф а

Эксперимент
– 
бу шундай тадқиқот методики, унинг ѐрдамида объект 
ѐ сунъий тарзда яратилади, ѐ тадқиқот мақсадларига мос келадиган маълум 
шарт-шароитларда 
ўрганилади
. Экспериментда тадқиқотчи 
илмий 
тадқиқотни ўтказиш шарт-шароитларига фаол аралашади. У жараѐнни 
исталган босқичда тўхтатиши мумкин бўлиб, бу объектни янада муфассалроқ 
ўрганиш имконини беради. Тадқиқотчи ўрганилаѐтган объектни бошқа 
объектлар билан ҳар хил тарзда боғлаши ѐки у илгари кузатилмаган шарт-
шароитларни яратиши ва шу тариқа фанга маълум бўлмаган янги хоссаларни 
аниқлаши мумкин.
Эксперимент ўрганилаѐтган ҳодисани сунъий тарзда гавдалантириш ва 
назарий ѐки эмпирик билим натижаларини амалда синаш имконини беради.
Эксперимент доим, айниқса ҳозирги замон фанида баъзан жуда 
мураккаб техника воситалари, яъни асбоблардан фойдаланиш билан боғлиқ. 
Асбоб – бу инсоннинг сезги аъзолари билиши мумкин бўлмаган ҳодисалар ва 
хоссалар ҳақида ахборот олиш учун мўлжалланган, керакли хоссаларга эга 
бўлган мослама ѐки мосламалар тизимидир.
Асбоблар бизнинг сезги 
аъзоларимизни кучайтириши, объект хоссаларининг фаоллик даражасини 
ўлчаши ѐки уларда ўрганилаѐтган объект қолдирган изларни аниқлаши 
мумкин.
Гносеологияда ҳақиқат тушунчаси муҳим ўрин тутади. 
Ҳақиқат 
инсон 
билимларининг воқеликка мувофиқ келишидир. Ҳақиқатни очиш ѐки илмий 
ҳақиқатга эришиш ҳар қандай илмий билишнинг асосий вазифаси 
ҳисобланади. Ҳақиқат ўзининг мазмунига кўра мутлақ ва нисбий бўлиши 
мумкин. Фан ҳақиқати ҳамиша нисбий характерга эга бўлиб, уларнинг 
мажмуасидан мутлақ ҳақиқат вужудга келади. Ҳақиқат ўз мазмунига кўра 
ҳамиша объективдир. 
 
Метод (юнон. методс — усул) кенг 
маънода йўл, ижодий фаолиятнинг ҳар 
қандай шакли каби маъноларни англатади. 
Методология 
тушунчаси 
икки 
асосий