Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

Jadval 7.3. 
Elektron tijoratni amalga oshirish natijalari
Natija
Xususiyat
Savdo bo’limining 
operatsion 
samaradorligini 
oshirish 
Yangi mijoz bilan ishlash xarajatlarini 
kamaytirish; 
Ko'p sonli pozitsiyalar bilan buyurtmalarni 
bajarish uchun operatsion xarajatlarni 
kamaytirish; 
Yetkazib berish shartlari to'g'risida ma'lumot 
berish narxini pasaytirish 
Xizmat sifatini 
oshirish 
Mijozga, uning o'lchamiga va sotib olish 
profiliga qarab savdo kanallarini 
diversifikatsiya qilish 
Yangi mijozlarni jalb 
qilish 
Yangi savdo kanalini yaratish (sayt orqali); 
An'anaviy savdo kanallarini yangi tijorat 
takliflari bilan qo'llab-quvvatlash; 
Yangi bozorlarga kirish 
B2B segmentidagi elektron tijorat tizimlarining o'ziga xos 
xususiyatlari
B2B segmentidagi elektron tijorat tizimlarining o'ziga xos 
xususiyatlarini hisobga olgan holda, shuni ta'kidlash kerakki, ular B2C 
segmentiga xos bo'lgan ko'plab muammolardan xoli. 
Birinchidan
, bu tashkilot bo'lgan elektron tijorat doirasidagi 
iqtisodiy hamkorlik sub'ektlari bilan bog'liq. 
Ikkinchidan
, oldi-sotdi operatsiyalarini amalga oshirishda B2C 
segmentida qiyinchiliklarga olib keladigan ob'ektiv sabablar B2B 
segmentida umuman yo'q: 

buyurtmalarni to'lash bilan bog'liq muammo 
- naqd pulsiz to'lov 
B2B segmentida, shu jumladan bank orqali darhol to'lovni amalga 

---

82 
oshirishga imkon beradigan elektron hisob-kitob tizimlaridan 
foydalanishda qo'llaniladi; 

tovarlarni ko’rib chiqish va tanishishda muammo 
–xaridor-
tashkilotlari sotib oladigan tovarlarni bilib,va uni taqdim etishda 
hojati bo’lmaydi, bu esa elektron tijorat interfeysini
soddalashtiradi, mahsulot texnik xususiyatlari ko'rsatmalar uchun 
ko’proq imkoniyat yaratadi; 

ishonch muammosi 
- tashkilotlar xususiy xaridorlarga qaraganda 
sotuvchilarga ko'proq ishonch bildiradilar; 

qimmatliylik muammosi 
- barcha potentsial mijozlar mahsulot 
imkoniyatlarini taqdim etadilar , va hatto yuqori narx ham 
buyurtma berishdan bosh tortishga sabab bo'lolmaydi; 

etkazib berish muammosi 
- tashkilotlar mavjud logistika tizimida 
ishlaydi, shuning uchun buyurtmani etkazib berishda hech qanday 
qiyinchilik bo'lmaydi. 
Biroq, B2B segmentidagi elektron tijorat to'g'ridan-to'g'ri oldi-sotdi 
operatsiyalari bilan bog'liq bo'lgan qiyinchiliklarga ega: 

savdo tashkilotining sotuvchi xodimlari va uning kontragentlari 
ishchilari o'rtasidagi shaxsiy o'zaro munosabatlarning roli oshdi; 

buyurtmalarni 
qayta 
ishlash 
uchun 
ko'p 
talab 
qilinadigan, mahsulotning qo'shimcha 
parametrlari va 
etkazib 
berish shartlarining ko'pligi bilan bog'liq bo'lgan buyurtmalar 
tuzilishining murakkabligi oshdi ; 

manbalar 
va 
mijozlar 
uchun 
sotuvchi tashkilotning sotuvchi xodimlari 
o'rtasidagi 
ichki 
raqobatning kuchayishi ehtimoli ; 

turli xil mijozlar bilan maxsus sharoitlarda ishlashning turli 
usullarni qo'llash zaruriyati, bu savdo jarayonini birlashtirish 
imkon bermaydi. 
Elektron tijorat - bu faoliyatning alohida sohasi bo'lib, Internet 
tarmog'idagi iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirish ob'ekti bo'lib, o'z 
mohiyati bilan jahon iqtisodiy, ho’jalik, savdo va tijorat aloqalari 
tizimlarning globallashuvining zamonaviy tendentsiyalariga mos 
keladigan murakkab va ko'p qirrali jarayonni ifodalaydi. 
Elektron tijorat tizimlari elektron tijoratda alohida sohani tashkil 
etadi, bu Internetdagi barcha bozor va iqtisodiy jarayonlarning amaldagi 
ifodasidir. 

---

83 
Shu bilan birga, elektron tijorat tizimlari biznes jarayonlarini 
avtomatlashtirish va web-xizmatlardan majburiy foydalanishning yuqori 
darajasi bilan ajralib turadi. 
Yuqorida aytilganlarning barchasini sarhisob qilsak, elektron 
tijorat tizimining joriy etilishi natijasida quyidagi hulosaga kelishimiz 
mumkin: o'z qiymatiga ega bo'lgan kompaniyada yangi aktivni 
yaratish; elektron savdo tizimidan sotishni ko'paytirish ko'rinishidagi 
qo'shimcha daromadlari; Internet-loyihaga reklama ta'siridan olingan 
qo'shimcha bilvosita daromad; ihtiyoriy effekt, ya'ni yangi bozorlarga 
kirish, yangi mijozlarga kirish va hk.; elektron tijorat sohasida axborot 
texnologiyalari loyihalarini boshqarish uchun kompaniyaning ichki 
imkoniyatlarini rivojlantirish, resurslar kontseptsiyasiga muvofiq ushbu 
yo'nalishda kelgusida rivojlantirish zaruriyati. 
