Shoyusupova nargiza turgunovna xolmurodov salimbek eshbekovich mehnat sotsiologiya

Ishsizlikning ijtimoiy-iqtisodiy chiqimlari. 
Ishsizlikning iqtisodiy 
chiqimlari mahsulot ishlab chiqarmaslik bilan bo g‘liqdir. Agar iqtisodiyot 
ishlashni xohlaydiganlar va ishlay oladiganlar uchun etarli miqdordagi ish
o‘rinlarini yaratib berishga qodir bo‘lmas ekan, tovarlarni potentsial ishlab 
chiqarish va xizmat ko‘rsatish butunlay yo‘qoladi. Shunday vaziyat 

---

113 
vujudga keladiki, unda yalpi milliy mahsulotning hajmi yaratilishi mumkin 
bo‘lgan potentsial yalpi milliy mahsulotdan kamroq bo‘ladi. Haqiqiy va 
potentsial yalpi milliy mahsulotlar o‘rtasidagi farqni yalpi milliy 
mahsulotning orqada qolishi deb atash qabul qilingan.
Ishsizlikning tashqi iqtisodiy chiqimlari jamiyatdagi ijtimoiy, ruhiy 
va siyosiy larzalarning sirtida yotadi. Bu faqat jamiyatdagi ijtimoiy 
taranglikni ko‘paytirib qolmasdan, shu bilan birga mamlakat siyosiy y
o‘lining islohotlar yo‘lidan uzoqlashish tomonga keskin o‘zgarishi 
mumkinligini ham bildiradi. O‘z vaqtida Gitler Germaniyada hokimiyat 
tepasiga chuqur iqtisodiy tanglik vujudga keltirgan ommaviy ishsizlik 
negizida kelgan edi. Ommaviy ishsizlik jamiyatning ayrim a’zolariga ham 
bevosita ta’sir ko‘rsatadi, bu hol o‘z-o‘zini o‘ldirishlar, ruhiy kasalliklar, 
yurak-tomir kasalliklaridan o‘lishning ko‘payishiga olib keladi.
8.3. Ishsizlikni kamaytirish yo‘llari 
O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatida, umuman, aholini 
ijtimoiy himoyalashning muhim sharti sifatida ish bilan bandlik va 
ishsizlikdan himoyalash siyosati dunyodagi ko‘pgina rivojlangan 
mamlakatlarning boy tajribasiga asoslangandir. Ammo, bu tajribalarning k
o‘pchiligi O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining tub mohiyatiga 
tatbiqan etarlicha to‘g‘ri kelavermaydi. Biz umumlashtirgan aholini ish 
bilan bandlik siyosatining asosiy yo‘nalishlari ish bilan bandlik siyosati 
evolyutsiyasining faqat tarkibiy emas, balki tarixiy-mantiqiy tasvirini ham 
beradi. Aslini olganda, ish bilan bandlikning faol siyosatidan oldin yaxshi 
yo‘lga qo‘yilgan ishsizlarni hisobga olish, ro‘yxatga olish, ishsizlarni 
samarali qo‘llab-quvvatlash maqsadida ularni ijtimoiy himoyalash 
uslublari (passiv siyosat) amalga oshirilishi mamlakatda zarur edi. 
Rivojlangan mamlakatlar tajribasi ko‘rsatishicha, hukumat ishsizlarning 
ijtimoiy himoyasini ta’minlagandan keyingina, boshqa ishlarga kiritishi — 
dastlab ish bilan bandlikni barqarorlashtirish (saqlash)ga, so‘ngra uning
o‘sishini rag‘batlantirishga kirishishi mumkin. Bunda ish bilan bandlikning
o‘sishini rag‘batlantirish