Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

Қисқача хулосалар 
Прогнозлашда объектнинг хусусиятлари ва кўрсаткичларига қараб турли хил 
усуллар қўлланилади. Прогнозлашда экстраполяция усули ўрганиладиган объектнинг 
ривожланишига тааллуқли бўлган омилларнинг доиравийлик, ўзгармаслик шартига 
асосланган бўлиб, объектнинг ўтмишдаги ва шунга асосланиб келажакдаги ривожланиш 
қонуниятларини ўрганади. 
Экстрополяция усули прогнозлашни одатда бир ўлчамли вақтли қатори асосида 
амалга оширади. Динамик қаторларнинг ривожланиш йўналиши силлиқ эгри чизиқ бўлиб, 
тренд деб аталувчи вақт функцияси билан ифодаланади. Тренд – тасодифий таъсирлардан 
ҳоли ҳолда вақт бўйича ҳаракат қонуниятдир. Тренд вақт бўйича регрессия бўлиб, доимий 
омиллар таъсирида юзага келадиган ривожланишнинг детерминик таркибий қисмидир. 
Иқтисодий-ижтимоий жараёнларни моделлашнинг кенг тарқалган усули вақтли 
қаторларни текислаш усулидир. Динамик қаторларнинг экстраполяцияси асосида прогноз 
қилиш ҳар қандай статистик прогнозлашлар сингари эришилиши лозим бўлган аниқ 
мақсадга йўналтирилган ёки интервалли бўлиши мумкин. 
Таянч иборалар. 
Прогноз, прогнозлаш, экстраполяция, келажакдаги ривожланиш қонуниятлари, 
абсолют қийматлар, қаторларнинг ўрта қийматлари, ўртача абсолют ўсиш ва ўсишнинг 
ўртача тезлиги, экстраполяция турлари: такомиллашган ва аналитик, бир ўлчамли 
қаторлар, тренд, ўзгарувчан ва экспоненциал ўрта қиймат, гармоник вазнлар 
авторегрессион ўрта қиймат, гармоник вазнлар авторегрессион ўзгартириш усуллари, 
мавсумий таркибий қисмлар, йўналиши тенденцияси, даврий таркибий қисмлар, 
тасодифий таркибий қисм, узоқ муддатли эволюция, динамик қаторлар, регрессия, 
детерминик таркибий қисм, тасодифий омиллар, вақтли қаторлар ривожланиш 
йўналишлари: дисперсия йўналиши; автокорреляция йўналиши, иқтисодий-ижтимоий 
жараёнлар, чизиқли трендлар, вазн, полиномлар, экспонент, Гомперц эгри чизиғи, ўртача 
абсолют ўсиш, гипотеза, ўсишнинг ўртача тезлиги, прогноз интервали, дисперсия.