Самарқанд давлат архитектура қурилиш

bo’lishga 
birinchi 
da’vogarlardir. O’z mavqeidan qoniqqan kompaniyalar 
strategiyani ozgina o’zgartirishlar bilan faoliyatni davom ettiradilar. Zaif 
kompaniyalar faoliyatida hujumkorlik va himoya strategiyalari 
qo’llanilayotgani aniq ko’rinib turadi. 
Raqobatchining harakatlarini prognozlash uchun uning vaziyatini, 
rahbarlarning fikrlarini va tashkilotning imkoniyatlarini aniqlash lozim. 
Ushbu ishlarni bajarish zerikarli bo’lib, axborot misqollab to’planadi. 
Lekin 
prognozlash 
natijasida 
raqobatchilarning 
harakatlarini, 
maqsadlarini oldindan bilib, ularga qarshi tadbir-choralar qo’llash 
imkoni yaratiladi. 
Raqobatchilarning maqsad va strategiyalarini tizimlash. 
Jadval 3.3. 
Raqobat 
masshtabi 
Strate-
gik niyat 
Bozorning 
maqsadli 
ulushi 
Raqobat 
mavqei 
Strateg
ik 
vaziyat 
Raqobat 
strategiyasi 
Mahalliy 
Regional. 
Milliy. 
Xalqaro. 
Global.
 
Asosiy 
sardor 
bo’lish
Tarmoq- 
ning 
hozirgi 
faolidan 
o’tib ketish 
Tarmoq-
ning faollar 
guruhiga 
kirish 
(birinchi 
beshlikka) 
۰
Birinchi 
o’ntalikka 
kirish 
Ichki o’sish 
va sotib olish 
orqali 
agressiv 
kengayish. 
Ichki o’sish 
hisobiga 
kengayish 
(raqobatchi-
lar 
hisobiga 
bozor ulushini 
kengaytirish) 
Sotib 
olish 
orqali 
kengayish 
Mavjud bozor 
ulushini 
Mustahkam 
harakatda. 
Hozirgi 
mavqeini 
ta’minlash 
darajasi 
mustahkam.
O’rtacha 
mavqega ega. 
Bozor 
mavqeini 
mustahkam-
lashga intilish 
(kuchsiz 
mavkedan 
kuchli 
mavqega 
Asosan 
hujumko
r 
Asosan 
himoyala
nish 
Hujumk
or 
va 
himoya 
vositalari 
majmuas
i 
Agressiv 
tavakkal
chi 
Konserv
Kam 
xarajatlar 
asosida 
sardor 
bo’lishga intilish. 
Asosan bozorning 
muayyan ulushiga 
yo’nalgan:
bozorning 
ustki 
qatlamida, 
bozorning 
pastki 
qatlamida, 
bozorning 
geografik ulushida 
yoki o’ziga xos 
xususiyatlariga ega 
iste’molchilarga 
xizmat ko’rsatadi.
Xizmat ko’rsatish 

---

90 
۰
Kompa-
niyaning 
tarmoqdagi 
reytingi-ni 
oshirish 
۰
Mavjud 
mavqeni 
saqlab 
qolish 
۰
Hotir-
jam 
yashash 
saqlab qolish 
(tarmoq 
o’sishini 
ta’minlash). 
Zaruriyat 
tug’ilsa, bozor 
ulushidan voz 
kechish 
(Hajmga 
emas, foydaga 
e’tibor berish)
 
o’tishga 
intiladi). 
Muvozanatni 
yo’qotgan 
yashash 
uchun 
kurashadi. 
O’z 
bozor 
ulushini 
himoya qilish 
mumkin 
bo’lgan 
darajada 
qisqartirgan.
 
a-tiv
 
sifati, 
texnologik 
ilg’orlik, 
assortiment 
kengligi 
obro’-
e’tibor va boshqa 
shu kabilar asosida 
mahsulotni 
individuallashtirish
ga harakat qilish.
 
3.6. Raqobat muvaffaqiyatining asosiy omillari qaysilar? 
Tarmoqda muvaffaqiyatni ta’minlovchi asosiy omillar - bu 
strategik 
harakatlarni 
amalga 
oshirishga yondashuvlardan, raqobatli 
imkoniyatlardan va tadbirkorlikdan 
unumli 
foydalanish 
qobiliyatidan 
hamda kompaniyaning samarali faoliyat natijalaridan iborat. 
Muvaffaqiyatning asosiy omillari – bu biznesning foydaliligini 
ta’minlovchi ko’rsatkichlar hisoblanadi. Tarmoqda muvaffaqiyatni 
ta’minlovchi omillarni aniqlash muhim analitik muammo bo’lib, uni 
yuqori malaka asosida bajarish talab etiladi. Rahbarlar hech 
bo’lmaganda, tarmoqda raqobat muvaffaqiyatini ta’minlash uchun 
nimalarga asosiy e’tiborni qaratishni bilishlari shart. Raqobat 
muvaffaqiyatini ta’minlovchi omillarni rahbarlar tomonidan noto’g’ri 
aniqlanishi kompaniya uchun muhim ahamiyatga ega bo’lmagan 
strategiya va maqsadlarni amalga oshirilishiga olib keladi. Bu esa 
resurslarni samarasiz sarflanishidir. 
Muvaffaqiyatning asosiy 
omillari. 
Tarmoqlar bir–biridan 
farq qiladi. Tarmoq ichida 
raqobat 
bosimi 
va 
harakatlantiruvchi kuchlarning o’zgarishi bilan muvaffaqiyat omillari 
Tarmoqda muvaffaqiyatni ta’minlovchi 
asosiy omillar, raqobatda foyda va zarar
o’rtasidagi farqni ya’ni, muvaffaqiyat va 
mag’lubiyatni ko’rsatadi. 
 
Strategik 
boshqaruv 
prinsipi. 
Samarali 
strategiya 
o’zida 
tarmoqning 
muvaffaqiyat 
omillarini mujassamlantiradi. 
 

---

91 
ham vaqti-vaqti bilan o’zgaradi. Har qanday vaqt va sharoitda bir necha 
muvaffaqiyat 
omillari 
mavjud. 
Ushbu 
omillardan 
bir-ikkitasi 
boshqalaridan muhimroq bo’ladi. Shu sababli rahbar muvaffaqiyat 
omillarini aniqlash jarayoniga ma’suliyatli yondashuvi lozim. 
Muvaffaqiyatning asosiy omillari. 
Jadval 3.4. 
Muvaffaqiyatning texnologik omillari: 

Ilmiy izlanishlar tajribasi; 

Ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish qobiliyati; 

Mahsulotni takomillashtirish qobiliyati; 

Mavjud texnologiyadan foydalanish tajribasi. 
Muvaffaqiyatning ishlab chiqarish omillari: 

Past xarajatlar asosida samarali ishlab chiqarish; 

Ishlab chiqarishning yuqori sifati; 

Asosiy kapitaldan to’liq hajmda foydalanish; 

Korxonalarning qulay joylashuvi past xarajatlarni ta’minlaydi; 

Malakali ishchilar manbalaridan foydalanish; 

Mehnat unumdorligining yuqoriligi; 

Ishlab chiqarishning moslashuvchanligi. 
Muvaffaqiyatning taqsimot omillari: 

Dilerlarning va distribyuterlarning mustahkam tarmog’i; 

Savdo peshtaxtalaridan yetarli joy egallash; 

Kompaniyaga tegishli savdo nuqtalariga ega bo’lish; 

Mahsulotni sotishda past xarajatlarni ta’minlash. 
Muvaffaqiyatning marketing omillari: 

Tovarni sotish uchun yaxshi tayyorlangan malakali kadrlarga 
ega bo’lish; 

Ishonchli va qulay texnik xizmat ko’rsatish; 

Xaridorlar buyurtmalarini aniq bajarish; 

Tovarlarning 
keng 
assortimentini 
va 
nomenklaturasini 
ta’minlash; 

Savdo sohasida yuqori malakaga ega bo’lish; 

---

92 

Tovarni jozibador rasmiylashtirish (upakovka); 

Iste’molchilarga kafolatlar berish.