asoschining shaxsiy mablag‘lari xizmat qilishi mumkin. Shaxsiy mablag‘lar yetmagan taq- dirda, tavakkalchilikli kapital taqsim
etishga tayyor bo‘lgan ixgisos- lashgan moliyaviy kompaniyalarga murojaat qilshp lozim bo‘ladi-j AQShdagi buvday
moliyaviy kompaniyalar soni XX-asrning 80- yillarida 500 tadan ko‘prok, edi.
Tavakkalchilikli tadbnrkorlikning o‘ziga xosliga shundaki, mab- lag‘lar qaytarilmaydigan va foizsiz asosda berilgan
holda, kredit- lashdash kafolat ta'minoti ham talab qshshnmaydi. Venchur korxonaga berilgan resurslar shartnoma amal
qshshsh mudsati davomida qayga- rilmaydi. Kiritilgan mablaglarni qaytarish va foyda olish korxona qimmatli qog‘ozlari
bozorga chiqarilgandan so‘ng amalga oshiriladi.
Foyda kattaligi tavaxkalchvlikli investorning ulushi bo‘lgan korxona aksiyalarining bozordagi qiymati va loyixaga
kiritilgan mablag‘lar ayirmasiga teng bo‘ladi. Investorning aksiya ulushi imzo- langan shartnomada aks ettirilgan bo‘ladi, va u
80%gacha bo‘lishi mum- kvn. Mohiyatan moliyaviy muassasa novator-korxona egalaridan bnriga aylanadi, tavdim etilgan
mablag‘lar esa korxona ustav foqsiga bo‘lgan badaldek qabul qilinadi.
O‘zbekiston iqgasodiyoti uchun venchur tadbirkorlikning istiq- bolli turlaridan hisoblanadi.
Benchur kapigal qo‘yilmalarning asosiy rag‘bataantiruvchi omshsh bo‘lib ularning, muvaffaqiyagga erishganda albatta,
yuqori daromad- liligi xizmat qiladi. Amerika venchur korxonalarining o‘rtacha daro- madlilik darajasi yiliga 20%ni tashkil
etadi, va bu ko‘rsatkich umu- miy iqgisodiyot bo‘yicha 3 barobar yuqori.
Tavakkalchilikni pasaygirish uchun moliyalashgirishning pshik sxemalari ishlab chiqiladi. Kapital qo‘yilmalar kuyidagi
ikkita qoidadan kelib chiqqan holda vaqg oralig‘iga bo‘linadi:
1.
Har bir yangi qo‘yilma, uvdan oldingi qo‘yilma o‘zini oqpagan taqsirdagina amalga
opshrvladi. Bu degani eksplerent mahsulotni yaratshp yoki tijoratlashgirshssa qatsdaydir natijalarga erishdi.
2.
Har bir yangi qo‘yilsh oldingidan ko‘proq va eksplerent uchun foydali shartlarda amalga
oshvriladi.
Eksplerentlar - bozorning yangi segmentlarini yaratshp yoki esxi segmentlarini radikal o‘zgartirishga ixtisosdashgan
korxonalar. Ular yangi mahsulotlarni bozorda ilgari surish bidan shu1ulpanadi.
Ilmiy-texnik ishlanmalar ustuvorlikga ega. Aodo, innovatsiyaviy biznes bu faqatgina shsh-fan yoki kashfiyotchilik bilan
shu!ud;>8NIP1 degani emas.
Rivojlangan mamlakatlarda innovatsiyaviy korxonalar, lo1iha- ning texnik tomoni muallifi bo‘lgan muhandis, va
tatsshshshy
oshirish imkonshggiga ega bo‘lmagan menejer, yangi g‘oyaga kirishgan holda o‘z ish joyyani tashlab yansh korxonaga asos
soladi va mustaksl tadbirkor sifatida o‘z g‘oyala- rini amalga oshiradi.
Zamonaviy garb iqgisodiyotida venchur va eskplerent korxonalar ilmiy-texnik siljishlar uchun sharoit yaratadi.
Eksplereng korxonalar venchur korxonalar kabi o‘lchami bo‘yicha katta emas.
Bozorda ehtiyoj sezilgan yangi mahsulot yaratilgandan keyin, eks- plerent korxona oldqda ishlab chiqarish hajmi
muammosi kelib yaiqa- di. Buning uchun eksplerenglar yirik korxona bilan alyans tashkil etadi. Eksplerent o‘z innovatsiyaviy
maqsulotini ommaviy tarzda mus- taqil shplab chiqara olmaydi. Ishlab chiqarishni ommaviy yo‘lga qo‘ymaslik esa turli xil
o‘xshash mahsulotlar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin Iirik va kuchli korxona bilan ittifoq hosil qilish esa, foydali sharoit
va qaysidir ma'noda o‘z mustaqilligini saqpash imkoniyagini beradi. Buvday hamkorni tanlash iste'mol xususiyatla- ryadan
kelib chiqishi lozim.
ozorning tor seshentiga yo‘naltirilganda - patient-korxonalar tashkid etiladi.
Patient-krrxonalar bozorning tor segmentiga ishlagan holda, ular moda, reklama va boshqa vositalar ta'sirida shakllangan
ehtiyoj- larni qond^radi. Ular mahsulot ishlab chiqarish o‘sishi hamda kashfi- yotchshgak faolligi pasayishi bosqichlarida
faoliyat ko‘rsatadilar. Ushbu korxonalardash mahsulot sifati va hajmlariga bo‘lgan talab- lar bozorlarni egallash muammolari
bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunda ish- lanmalarni amalga oshirish yoki to‘xtatish, litsenziyalarni sotish yoki xarid qilish to‘g‘risida
qaror qabul qilish ehgayoji tugiladi. Pati- yent-korxonalar foydali. Shu bilan birga inqirozga olib kelishi mumkin bo‘lgan
noto‘gri qaror qabul qilinishi xavfi ham mavjud. Bunday korxonalarda, ularning faoliyagi xavfsizligini ta'minlovchi
inyuvpsiyaviy menejer lavozimi knritilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi^
Innovatsnyavny menejernnng asosiy
Do'stlaringiz bilan baham: 
