O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

e’tibor qaratilmoqda. 30 iyun kuni O‘zbekiston yoshlar ittifoqining tuzilishi va 
shu sanani “Yoshlar kuni” deb e’lon qilinishi so‘zimni isbotlaydi. (“Yoshlar 
ovozi” 2017 yil 85-son); Bularning barchasi bizning mamlakatimiz va xalqimiz 
haqidagi tasavvuringizni kengaytiradi, sizlar uchun ijod va ilhom manbai bo‘lib 
xizmat qiladi, deb ishonaman. (“Yoshlar ovozi” 2017 yil 72-son);
 
Agar maqola muallifi ko‘pchilik nomidan yoki o‘z xalqi nomidan 
gapiradigan bo‘lsa, muallif I shaxs olmoshining ko‘pligi “biz” da ko‘rinadi: 
“Xalqlarimiz o‘rtasida tarixan shakllangan qardoshlik va ahil 
qo‘shnichilik musobatlarini yuksak qadrlaymiz” (“Yoshlar ovozi” 2017-yil, 74-
son); “Biz dunyodagi turli xalqlarning ma’naviy olamini musiqa orqali ifoda 
etadigan, ularning salomi va ezgu tilaklarini yetkazadigan tinchlik va do‘stlik 
elchilari siqatida qabul qilamiz” (“Yoshlar ovozi” 2017 yil 72-son).
Muallif siyosiy publitsistik uslubda ma’lum bir ijtimoiy guruh nomidan, 
hukumat nomidan, partiya, davlat va nodavlat tashkilot nomidan yoki bo‘lmasa 
ijtimoiy asoslangan holda shaxsan o‘z nomidan gapiradi. Shunga ko‘ra 
publitsistik nutq deyarli hamma vaqt shaxsiy emotsional xarakterda bo‘ladi. 
Ammo siyosiy publitsistik uslubning turli janrlarida muallif shaxsining ishtiroki 
turlicha darajada bo‘ladi. Shunday janrlar borki, muallif butunlay tushib qoladi, 
ishtirok etmaydi. Masalan, hukumat Qarorlari berilganda, har xil xabarlarda, 

---

56 
hisobotlarda, xronik axborotlarda, tahliliy maqolalar va sharhlarda bu 
xususiyatni ko‘rish mumkin:
“Uchrashuvda Hamdo‘stlik davlatlar o‘rtasida turli sohalardagi 
hamkorlikni rivojlantirish , xavfsizlikni mustahkamlash, mintaqaga tahdid va 
hatarlarning oldini olish masalalariga e’tibor qaratildi” (“Yoshlar ovozi” 
2017-yil, 104-son); “Sankt-Peterburg yoshlar siyosati va jamoat tashkilotlari 
bilan aloqa qo‘mitasi hamda O‘zbekiston yoshlar ittifoqi o‘rtasida hamkorlik 
rishtalari bog‘landi” (“Yoshlar ovozi” 2017-yil, 93-son) 
va boshqalar. 
Axborot va tahliliy maqolada ta’sirchanlik bilan predmetlilik o‘zaro 
dialektik birlikda amalga oshishi uchun muallif saviyasi va bilim darajasining 
qanchalik kengligi, chuqurligi va ob’ektivligi, ijtimoiy-siyosiy faolligi, shaxsiy 
fuqarolik pozitsiyasi ham muhim rol o‘ynaydi. Siyosiy muassis boshchiligidagi 
gazeta nashrlarining publitsistik uslub qonuniyatlari voqealarga faol fuqarolik 
pozitsiyasida turib munosabat bildirishni, inson manfaati, qonunlarga itoatkorlik, 
jamiyat taraqqiyoti va odamlar taqdiri ustida o‘ylashni hamda har bir so‘zga 
yuksak mas’uliyat bilan qarashni, chuqur bilimni talab etadi. Chunki bu mezon 
siyosiy publitsistik uslub qonuniyatlarida asosiy va yetakchi o‘rinda turadi. Bu 
borada yana shuni alohida qayd etmoq kerakki, ma’lum mullifning yoki 
jurnalistning shaxsiy munosabati aks etgan material zamirida ko‘pchilinning, 
jamiyatning munosabati yotadi. Muallif, prinsipga ko‘ra hamisha omma 
nomidan gapiradi. Shuning uchun bu uslubda muallifning shaxsiy munosabati 
bilan xalqning munosabati mujassamlashgan bo‘ladi. 
Shuningdek, siyosiy publitsistik uslubning shunday xususiyati ham borki, 
ular faqat ijtimoiy-siyosiy masalalarni aks ettiribgina qolmasdan, ularga 
munosabat bildirar, ularning mohiyatiga baxo berar ekan, u xuddi shu san’at 
bilan gazetxonga ta’sir etadi, ishontiradi. Publitsistikaning bu asosiy va yetakchi 
vazifasi uni o‘tkir siyosiy kuchga ega qiladi. Bu esa o‘z navbatida, undan aniq 
va ta’sirchan nutqni talab qiladi. Shuning uchun siyosiy gazeta publitsistikasi tili 
hamisha ikki tendensiyaga amal qiladi: ekspressiya (tezkorlik) bilan standartning 
o‘zaro almashinib turishiga asoslanadi. Gazeta nutqidagi bu ikki tendensiya 

---

57 
publitsistik uslubning ikki funksiyasidan kelib chiqadi: informativlik ya’ni, 
axborot berish va ta’sir qilish funksiyasidan. Publitsistikaning bu ikki xil 
funksiyasi o‘zaro bir-biri bilan uzviy bog‘langan bo‘lib, ular ayni bir paytda 
amal qiladi. Publitsistik nutqning xuddi mana shu ikki vazifasi unda ekspressiya 
bilan standartning o‘zaro almashinib turishini, intellektual va emotsional obrazli 
nutqiy vositalarning o‘zaro kontrast qo‘llanishini talab etadi. Bu xolat gazeta 
tilida dialektik birlikni tashkil qiladi. Ekspressiya bilan standartning o‘zaro 
almashinib turishi nafaqat siyosiy gazeta publitsistikasi nutqiga xos, balki 
umuman publitsistika uslubiga xosdir.
Siyosiy gazeta tilida publitsistik uslubning xalqqa murojaat qilish, siyosiy 
faollikni oshirishga undash, qiziqtirish, rag‘batlantirish va targ‘ibot qilish kabi 
xususiyatlarni amalga oshirishga qaratilgan ta’sir etish funksiyasi yetakchi 
o‘rinda turadi. Shuning uchun gazeta faqat xabar yoki axborot berib qolmasdan, 
ayni paytda, gazetxonga ta’sir ham etadi. Jumladan, bu uslubda axborotlar 
zamirida ham, eng avvalo, ommaga ta’sir etish va targ‘ibot vazifasi yotadi. Bu 
holatni quyidagi maqola matnida ko‘rish mumkin: