15-mavzu: Buxgalteriya hisobining tarixi va rivojlanishi Reja: Hisobchilikning paydo bo’lishi va ririvojlanishi tarixi

---

15-MAVZU:
Buxgalteriya hisobining tarixi va rivojlanishi 
 
Reja: 
1. Hisobchilikning paydo bo’lishi va ririvojlanishi tarixi 
2. Kitobda hisob yuritishni paydo bo’lishi va rivojlanishi 
3. Hisob ishlarida ikki yoqlama yozuvni paydo bo’lishi va rivojlanishi 
4. Hisob ishlari rivojlanishini bosqichlarga ajratish
5. O’zbekistonda buxgalteriya hisobini rivojlanishi 
 
1. Hisobchilikning paydo bo’lishi va ririvojlanishi tarixi 
Insoniyat yer yuzida yashay boshlagan paytlardan tortib hozirgi kunimizgacha 
tabiatni anglashga, yaratilishdan, umuman, hayotdan maqsad ne ekanini tushunishga 
harakat qilib keladi. 
XX asrning 30 yillarida kosmosni tadbiq qilish bilan shug’ullanuvchi 
astrofizik olimlar A. Fridman, E. Xabbl, G. Gamova, A. Penzias, R. Vilson, Alan 
Gut, D. Meter, D. Smut va boshqalar
1
osmon materiyasi dastlab ulkan gaz yoki 
bulutlar shaklida mavjud bo’lganligini va bundan 20 milliard (keyingi kiritilgan 
aniqliklarga ko’ra 13,7 milliard) yillar avval “Ulkan Portlash” natijasida olamda 
galaktikalar shakllanganligini, tarixchi olimlar esa, odamzod tabiatning ajralmas bir 
bo’lagi sifatida yer tarixining miotsen bosqichida hayvonot olamidan ajralib 
chiqqanligini taxmin qilishadi. SHuningdek, odamni paydo bo’lishi haqida 
olimlarning turli qarashlari ham mavjud: masalan, Yunon olimi Arastu, Italiyalik 
olim Lyuchilo Vavi, SHved olimilari Karl Linney, Jems Manboddo, Larta, 
Rossiyalik CHarlz Darvin, Alekseev, Pershits va boshqalar
2
insonni hayvondan yoki 
odamsimon maymundan paydo bo’lganini bashorat qiladilar. Tibetliklarning 
tassavurida tog’ alvastisining maymun bilan jinsiy aloqa qilishi natijasida tibetliklar 
paydo bo’lgan emish
3
. Ovrupalik olimlardan SHpenger odamzodning eng qadimgi 
ajdodlarini biz bilmaymiz, odam hamma vaqt hozirgiday edi deydi. U bilan hamfikr 
Kleynshmid esa odam hamma vaqt ongli bo’lganini aytadi
4
. Rossiyalik tarixchi 
olimlar V. Alekseev, A. Pershitslar odamga ong olloh tomondan berilganini 
aytishgan
5
. Taxmin qilamizki, agar odamzotga ong Olloh tomonidan berilgan bo’lsa, 
nima uchun uning birinchi vakili bo’lgan maymunga Olloh tomondan ong 
berilmagan?
1
Игор КрилловКак возник и устроен наш мир. Соаременная физика опроисхождении Вселенной. Ж. RELGA№ 
15 - (195) 20. 10. 2009, (наука и техника). Част 1., № 16 - (196) 10 11. . 2009, (наука и техника). Част 2. 
2
А. Асқаров Ўзбекистон тарихи. Т., Ўқитувчи, 1994 йил, 16-17 бетлар. 
3
А. Асқаров Ўзбекистон тарихи. Т., Ўқитувчи, 1994 йил, 16-17 бетлар. 
4
В. П. Алексеев ва А. И Першиц История первобытного общества. М., «Астрель», 2007 год. 
5
. А. Асқаров Ўзбекистон тарихи. Т., Ўқитувчи, 1994 йил, 16-17 бетлар. 

---

Mashhur fizik, Nobel Mukofoti sovrindori Albert Eynshteyn «Ilm dinsiz 
oqsoqdir. Din ilmsiz ko’rdir» deb aytgan edi. SHunga ko’ra diniy manbahlarni 
o’rganishda olamni, odamni va hisobchilikni paydo bo’lishi va rivojlanishi haqida 
asosli kalimalar keltirilganni shohidi bo’ldik. Masalan: Islom dinining va insoniyat 
olamining sehirli kitobi bo’lgan Quronda olamning asli qanday bo’lgani va uni 
qanday yaratilgani haqida ishonarli va ilmiy asoslangan oyatlar mavjud
6
. 
Quronning 21 sura 30 oyatidagi “...Bas biz ularni