Umurtqalilar zoologiyasi

Visseral skelet.
Echkemarda 
tanglay-kvadrat tog'ayi 
ele- 
mentlaridan faqat 
kvadrat suyagi 
hosil bo‘lgan. Bu suyak 
miya qutisiga ustki uchi bilan harakatchan tarzda birikib, uning 
pastki uchiga esa pastki jag' qo'shiladi. Kvadrat suyagining 
oldida 
qanotsimon suyak 
hamda 
yuqori jag‘ 
va 
dimog' 
suyaklari 
bilan birlashuvchi 
tanglay suyaklar 
joylashgan. Bu 
suyaklarning hammasi juft bo'lib, faqat kvadrat suyagi tog'aydan 
tashkil topgan. Qanotsim on suyakdan yuqoriga tom on 
pog'onasimon suyak 
chiqadi. Bu juft suyak qanotsimon suyak 
bilan tepa suyaklami birlashtiradi va hozirgi zamon sudralib 
yuruvchilaridan faqat kaltakesaklar hamda gatteriyalargagina 
xos. Bundan tashqari, qanotsimon suyakdan 
ko'ndalang suyak- 
lar 
chiqib, o'zining oldingi uchi bilan yuqori jag' suyaklariga 
birikadi. Ikkilamchi yuqori jag' tarkibiga
jag' oldi 
va 
yuqori 
jag' suyaklari 
kiradi. Pastki jag'ning asosiy qismini mekkel 
tog'ayiga gomolog bo'lgan qo'shuvchi suyak tashkil etadi va u 
kvadrat suyak bilan birikadi. Shuningdek, pastki jag' tarkibiga 
tubandagi ikkilamchi suyaklar, ya’ni 
tish suyagi, burchak 
suyagi, burchak usti suyagi, birikuvchi suyak
va
toj su- 
yagi 
kiradi. Sudralib yuruvchilaming jag'lararo, yuqori jag' va 
tish suyaklarida (toshbaqalardan tashqari) mayda-mayda konus- 
simon tishlar bo'ladi. Tishlar ba’zan bir oz orqaga qayrilgan 
bo'lib, asosi suyaklarga qo'shilib o'sgan, ular faqat ovqatni tu- 
tish va ushlab turish vazifasini bajaradi. 
Til osti yoyi 
suvda ham qumqlikda yashovchi hayvon- 
lamiki kabi yoylaming miya qutisiga birikishida ishtiroq et- 
maydi, ya’ni o'z funksiyasini butunlay yo'qotgan. Uning ustki 
(giomandibulyar) elementi o'rta quloq tarkibiga kirib, eshituv 
suyakchasi —uzangiga aylangan. Til osti yoyining qolgan qis- 
mi (giod) oldingi jabra yoylarining qoldiqlari bilan birgalikda 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi