Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик қурилиш инфраструктураси факультети

Kimyoviy va fizikaviy agressiv faktorlarga sement va betonlarning 

chidamligi. 

 

Beton  va  temir  beton  konstruksiyalar  nafaqat  mexanik  mustahkamlikka  ega 

bo‗lishlari kerak, balki xilma – xil tashqi kimyoviy va fizikaviy faktorlar ta‘siriga 

ham qarshilik ko‗rsatishlari kerak. 

---

26 

 

Yemirilish fizikaviy va kimyoviy turlarga bo‗linadi: 

Kimyoviy  yemirilishi  –  har  xil  moddalarni,  gazlarni,  suvlarni  suvli 

eritmalari,  suyuk  va  gaz    holatdagi  noorganik  va  organik  moddalar  ta‘sirida 

yemirilishi. 

Fizikaviy yemirilish – ko‗p marotaba qaytaruvchi namlanish, qurish, erish va 

muzlash jarayonlari ta‘siridagi yemirilishi. 

Sement va betonlarini g‗ovak va kapillyarda mineral suvlarni kristall holatda 

yig‗ilishi ham fizikaviy yemirilishi turiga kiradi. 

Umuman  olganda  portlandsement  asosida  tayyorlangan  beton  buyumlari 

agressiv  muxitlarga  ancha  chidamli  bo‗ladi  deb  hisoblanadi,  ammo  nomaqbul 

muxitda yoki sharoitda ular buzilib ketishlari mumkin. Portlandsementning har xil 

turlari  u  yoki  bu  agressiv  faktorlar  ta‘siriga  har  xil  bo‗lgan  qarshiligi  bilan 

harakterlanadi.  Masalan:  tarkibida  alyuminiy  kalsiy  kam  bo‗lgan  sementlar 

sulfatga  chidamli  deb  hisoblanadi,  pussalan  portlandsement  esa  suvga  chidamligi 

bilan harakterlanadi.Sementtoshda gidrat minerallar mahsulotlaridan eng eruvchan 

mineral  bu  Ca(OH)

2

  u  bir  litr  suvda  1,3  gr  eriydi,  undan  keyingi  o‗rinda 

gidroalyuminatlar,  gidrosulfoalyuminatlar  va  nixoyat  gidrosilikatlar  turadi.  V.M. 

Moskvin  yemirilish  jarayonini  3  guruhga  bo‗lgan:  1  —  guruh:  bunda  tarkibiy 

qismlari erib ketishi natijasida sementtosh buziladi.2 —guruh: bu xil yemirilishda 

suvdagi  moddalar  bilan  sementtoshdagi  mineral  orasida  kimyoviy  reaksiya 

natijasida  hosil  bo‗lgan  mahsulotlar  yoki  juda  yengil  eruvchan,  yoki  bog‗lovchi 

xususiyatlarga ega bo‗lmagan bo‗ladilar. 3 — guruhga sement hamiri g‗ovaklarida 

kam eriydigan tuzlarning cho‗kishi va kristallanish natijasida sementtosh buziladi. 

Lekin yemirilishning to‗la klassifikasiiyasini Kind V.V. tuzib chiqdi. 

1.  Ishqorlarning,  ya‘ni  Ca(OH)

2

  ning  o‗z  —o‗zidan  erib  betondan  ajralib 

yuvilib chiqilishi. 

2. Kislotalar ta‘sirida yemirilish — kislota yemirilishi. 

3.Sulfat  yemirilishi  —  sementtoshga  ionlarni  ta‘siri  ostida  o‗tadigan 

yemirilish (250 — 300 1000 mg. bir litrga). 

4. Uglekislota CO

3

 ta‘sirida o‗tadigan yemirilishi. 

---

27 

 

5.  Magneizal  yemirilish.  Bunda  sementtoshni    va    betonni  yemirilishi 

eruvchan  magniy  ta‘sirida  o‗tadi.  MgO  dan  tashqari  kalsiy  gidorsilikatlari  va 

gidroalyuminatlar parchalanishi mumkin. Bu esa betonni buzilishiga olib keladi.