Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти мухандислик қурилиш инфраструктураси факультети

Portlandsement qotish tezligiga harorat  va qo’shimchalar ta’siri. 

Portlandsement va uning turlariga harorat katta ta‘sir ko‘rsatatadi. Haroratni 0 

dan 5 – 8 

o 

C gacha ta‘sirida qotish jarayoni 2 – 3 marotaba sekinlashadi. 0 dan past 

haroratda  bu  jarayonlar  qisman  to‗xtaydi.  Qotish  davrida  yuqori  haroratda  suvni 

yetishmovligi  nafaqat  gidratlanish  jarayonini  sekinlashtiradi  balki  betonglar 

mustaxkamligini  barqarorligini  pasaytiradi.  Suv  butunlay  muzlaganda  qotish 

jarayonlari butunlay to‗xtatiladi. Shular issiqlik ishlovini 2 ta usulini amalda keng 

qo‗llanilishiga asos bo‗ldi. Biri qotayotgan betonga atmosfera bosimida 70 – 95

 o 

C 

harorat  ta‘sirida  issiqlik  ishlovi  beriladi  (Elektromablag‗,  infraqizil  nur,  bug‗.). 

Ikkinchi usulda issiqlik to‘yingan bug‗ (0.9 – 1.6 MPa) va harorat 174.5  - 200 

o

C 

da  olib  boriladi.  Zamonaviy  zavodlarda  ushbu  usulda  buyumlarni  mustaxkamligi 

yakuniy  mustaxkamligidan  70  –  80%  ga  erishiladi.  Issiqlik  ishlovi  klinker 

minerallariga  har  –  hil  ta‘sir  ko‗rstadi.  Masalan  normal  sharoitda  va  80 

o 

C 

haroratda  

C

3

S  ,  C

4

AF  intensiv  ravishda  qotadi,  C

2

S  ning  mustaxkamligiga  issiqlik 

ishlovi kam ta‘sir etadi. Tarkibida 50 – 60 % C

3

S, 6 – 9 % C

3

A bo‗lgan sementlar 

80-95 

o 

C  haroratda  nixoyatda  tez  mustahkamlikka  ega  bo‗ladilar.  Yuqori  alitli 

sementlarni 80 

o 

C da bug‗latish tavsiya etiladi, chunki yuqori haroratda (90  -95 

o 

C)  boshlang‗ich  muddatlarda  qotish  tezlatilsa  ham  qolgan  qotish  muddatlarida 

mustahkamlikka  erishmaydi.  Shlak  va  pussolon  portlandsementlarni  90  –  95

  o 

C 

haroratda  bug‗latilishi  betonlani  mustaxkamligi  o‗sishiga  ta‘sir  etadi.  Kimyoviy 

qo‗shimchalar semntlarni qotish tezligini tezlashtirish uchun qo‗llaniladi. Eng ko‗p 

ishlatiladigan CaCl

2 

( 1 – 1.5 % sement massasidan),  CaCl

2 

+ NaCl (3 % + 7 %) 

gidratlangan  sementlar  (1  –  3%gacha  )  va  boshqalar.  Zamonaviy  tadqiqot 

izlanishlar  natijasida  shu  narsa  tatbiq  etildi:  issiqlik  ishlovida  har  xil  sementlarni 

xulqi  kupgina  omillarga  bog‗liq  (Mineralogik  tarkibi,  klinker  mikrotuzilishi, 

---

24 

 

maydalik  darajasi,  suv  sement  nisbati  va  boshqalar).  Shuning  uchun  issiqlik 

ishlovining rejimi tajriba orqali o‗rnatiladi (harorat va davomiyligi).