Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Imkoniyat va voqelik
- olamdagi narsa, hodisa va x.k.lar taraqqiyotining
davomiyligini, ularning bir-biriga o‘tib turishini anglatadigan falsafiy kategoriyalar.
O‘zgarish, rivojlanish va hodisalarning vujudga kelishi, namoyon bo‘lishi
jarayonidagi o‘zaro bog‘liqlikni taraqqiyot va rivojlanish deganda biz asosiy va
muhim xususiyati bo‘lgan olamdagi o‘zgarishni, yangilanishni, bir shakldagi
narsalarning ikkinchisi bilan almashinishini, quyi organizmlarning, jism va oddiy
hodisalarning murakkabroq shakl va mazmundagilarga aylanish jarayonini
tushunamiz. Tabiiyki, bu jarayonlar o‘z – o‘zicha, mexanik tarzda sodir bo‘la
bermaydi, balki muayyan zaruriyat, qonuniyat asosida ro‘yobga chiqadi.
Imkoniyat
yangi narsa, hodisa va tamoyillar kelib chiqishini ifodalovchi
muayyan shart – sharoit va vaziyat majmuidir. Narsa hamda hodisaning ichki

---

tabiatiga ko‘ra zaruriy ravishda reallashishi lozim bo‘lgan, biroq hali yuzaga
chiqmagan voqelikdir.
Voqelik
esa imkoniyatning nisbatdoshi bo‘lib, real holat va mavjud bo‘lib
turgan hodisalarni ifodalaydigan kategoriyadir. Voqelik tushunchasi o‘z mazmuniga
ko‘ra, fan va falsafada ikki ma’noni anglatadi: birinchidan, olamdagi barcha mavjud
narsalar reallikdan iborat, ikkinchidan esa ayrim narsa yoki hodisalarning ro‘yobga
chiqishini anglatuvchi imkoniyatning yuzaga chiqmaganligi ma’nosini anglatadi.
Ikkinchi ma’nodagi voqelik umumiy olamning bir bo‘lagi sifatida konkret narsa va
hodisalar tarzida namoyon bo‘lishi bilan birga inson ongidagi ifodasi hamdir. Demak,
voqelik olam qonunlarining zaruriyat asosida ro‘yobga chiqqan imkoniyatni, mavjud
bo‘lib turgan narsa va hodisalarni bildiradi.
Mazmun va shakl
- olamdagi turli narsa, hodisa va jarayonlarning
dialektikasini o‘rganishda, ular o‘rtasidagi aloqa va munosabatlarni bilishda muhim
o‘rin tutadigan kategoriyalar.