Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Xom-ashyo muammosi. 
Energiya ishlab chiqarish va uni iste’mol qilish bilan
chambarchas bog‘liq muammo 
xom-ashyo
(mineral resurslar, o‘rmonlar va hokazo)
muammosidir. Hozirgi paytda 1970 yildagiga nisbatan uch marta ko‘p foydali
qazilmalar qazib olinmoqda. Bunda rivojlanayotgan mamlakatlar foydalanayotgan
ulush 12% ni tashkil etadi.
A.E.Fersman XVI-XX asrlar mobaynida erdan 50 milliard tonnaga qadar
ko‘mir, 2 milliard tonna temir, 20 milllion tonna mis, 20 ming tonna oltin va
boshqalar qazib olinganini hisoblab chiqqan. Hozirgi paytda yiliga 100 milliard
tonnaga yaqin (50 kv.km atrofida) foydali qazilmalar qazib olinmoqda.
V.I.Vernadskiyning «insoniyat umuman olganda, qudratli geologik kuchga
aylanmoqda»
33
 degan xulosasiga to‘liq qo‘shilishi mumkin.
Xom-ashyo muammosining hal etilishi xom-ashyoning qimmat va olish qiyin
bo‘lgan turlarini arzon va oson olinadigan turlariga almashtirish, resurslarni
tejaydigan texnologiyani joriy etish, ishlab chiqarishni miqdor ko‘rsatkichlaridan sifat
ko‘rsatkichlariga qayta yo‘naltirish bilan bog‘liq.
Oziq-ovqat muammosi
hozirgi paytda o‘ta dolzarb bo‘lib turibdi: och
qolayotganlar soni 1970 yilda 460 million bo‘lgan bo‘lsa, 1990 yilda 550 millionga
etdi. 2000 yilga bu ko‘rsatkich 650 million kishiga etishgan (sayyora aholisining
10%).
Hisoblarga qaraganda me’yordagi ovqatlanish uchun bir kishiga eng kamida
0,6 ga ishlov beriladigan er to‘g‘ri kelishi lozim. Bu ko‘rsatkich esa hozirning
o‘zidayoq me’yordan ikki baravar (2000 yilda u 2,5 baravar kam bo‘ldi, ya’ni 0,23 -
0,15ga, ya’ni to‘rt baravar kamaydi, shunda ham agar ishlov beriladigan erlar soni
ilgarigi miqdorda qolsa). Faqat Osiyo va Afrika mamlakatlarining o‘zidagina
ochlikdan bir kunda 1200 tagacha kishi halok bo‘lmoqda.
Ochlik, garchi oziq-ovqat muammosining yaqqolroq namoyon etuvchi hodisa
bo‘lsa ham, lekin u bu muammoning birdan-bir ko‘rinishi emas. Muammoning
boshqa tomoni - rivojlangan mamalakatlardagi ortiqcha ovqat iste’mol qilishdir.
33
Вернадский В.И. Химическое строение биосферы Земли и её окружения. М., 1960. 328-б.

---

Juda ko‘plab rivojlanayotgan mamlakatlarning aholisi mutlaq (oziq-ovqatning
umuman etishmasligi) yoki nisbatan (ovqatlanishning ma’lum bir komponentlarining
- oqsillari, vitaminlar, minerallar, yog‘lar, uglevodlar va hakozo) ochlikni boshlaridan
kechirmoqdalar. Nisbiy ochlikning eng keng tarqalgan shakllaridan biri - oqsil
etishmasligi. Ko‘p xalq va elatlarning past bo‘yli ekanligi faqat ularning genetik
xususiyatlarigagina bog‘liq bo‘lmay, balki oziq-ovqat oqsilining etishmasligi
oqibatidir. Ayni paytda Harbiy Evropa va SHimoliy Amerika xalqlarining
ovqatlanishida oqsillar ratsionning 70%ni tashkil etadi, biroq u erda ishlov
berilmagan sabzavotlar va mevalarning etishmasligi yaqqol kuzatiladi.
SHunday qilib oziq-ovqat muammosini hal qilishda insoniyatning turli qismlari
oldida turlicha vazifalar turadi:
- rivojlanayotgan mamlakatlar aholisi uchun - bu etarli ovqatlanish
imkoniyatlarini qidirib topish (dehqonchilikdan va chorvachilikdan olinadigan
mahsulotlarni ko‘paytirish, yovvoyi tabiat va okean resurslaridan foydalanish, oziq-
ovqat importi va hokazo);
- rivojlangan mamlakatlar aholisi uchun - ovqatlanish tarkibini o‘zgartirish
(oqsillar, yog‘lar va qandni kamaytirish va tabiiy mahsulotlarni ko‘paytirish).