Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi

korrozion ingibitorlar 
deb ataladi. Masalan, 
aminlar, mochevina, aldegidlar, sulfidlar, xromatlar, fosfatlar, nitritlar, silikatlar va 
hokazolar korrozion ingibitorlardir. 
1.12-rasm. Korroziyadan himoyalash usullari.
 
Mavzuga oid namunaviy masala va mashqlar yechish 
1-masala.
Po‘latga xrom metalining qo‘shilishi uning korroziyaga 
chidamliligini oshiradi. Po‘latdagi xromning massa ulushi 1% bo‘lishi uchun 
massasi 60 kg bo‘lgan po‘latga ferroxrom qotishmasining qanday massasini (g) 
qo‘shish kerak? (Xromning ferroxromdagi massa ulushi 0,65 ga teng).
 

---

55
Yechish. 
Bu masalani ikki xil usulda yechish mumkin.
1-usul. “Krest” usulida yechiladi:
Ferroxrom 65% 1 x = 937,5 g
1%
Po‘lat 0% 64 60000 g
2-usul. Matematik usulda yechiladi. Bunda qo‘shiladigan ferroxrom massasini 
- x g deb, undagi xromning massasini esa – 0,65x deb belgilanadi va quyidagicha 
proporsiya tuziladi:
60000 + x 100%
0,65x 1%
Proporsiyada sonlar diagonaliga ko‘paytiriladi va tenglama tuzilib noma’lum 
qiymat – x topiladi:
0,65x · 100 = 60000 + x 
65x = 60000 + x 
65x – x = 60000 
64x = 60000 
x = 60000 : 64 
x = 937,5
Javob:
937,5 g ferroxrom qo‘shish kerak. 
2-masala.
Temirning massa ulushi 96% bo‘lgan 200 kg korroziyabardosh 
qotishmasini olish uchun tarkibida temir (III) oksid (massa ulushi 78%, qolganlari 
– begona aralashmalar) bor qizil temirtoshdan (gematit) qancha (kg) kerak bo‘ladi?
Yechish.
200 kg temir qotishmasini olish uchun quyidagi miqdorda sof temir 
kerak:
100% 200 kg
96% x
x = (200 · 96) : 100 = 192 kg Fe
Temir (III) oksidning formulasi – Fe
2
O
3
dan ko‘rinib turibdiki ,
1 kmol oksiddan 2 kmol temir atomlari olish mumkin. Shuning uchun quyidagicha 
yozish mumkin: 2 · 56 = 112 kg Fe olish uchun 1 · 160 = 160 kg Fe
2
O
3
kerak:

---

56
112 kg Fe 160 kg Fe
2
O
3
192 kg Fe x kg Fe
2
O
3
x = (160 · 192) : 112 = 274,3 kg Fe
2
O
3
oksidi.
Qizil temirtoshda oksidning massa ulushi 78% ekanligini e’tiborga olib, 
rudaning zaruriy massasini topamiz:
78% 274,3 kg
100% x kg
x = (274,3 · 100) : 78 = 351,6 kg ruda.