Psixologiy asi

o 'r g a n ish g a k a tta h issa q o 's h d i. A q l-id r o k k a m o sla b tu z ilg a n
psixoterapevtik usullar (kognitiv psixoterapiya) bemorning tuyg‘ular ini
e ’tiborga olib davom ettirilmasa, m uvaffaqiyatsiz bo'lib chiqishi mumkin.
Jeyms-Lange nazariyasi psixoterapiyada keng qo'llaniladi. XX asr
boshlarida bu nazariyaga juda k o 'p e ’tirozlar b o 'lg an , lekin so'n ggi
paytlarda unga qiziqish ortib, bu ta’lim otga yaqin turadigan hissiyot
haqida yangi nazariyalar paydo bo'ldi va bu ko'p jihatdan individual
psixologiyaning rivojlanishi bilan ham bog'liq.
His-tuyg'u bizning tevarak-atrofga nisbatan bo'lgan munosabatimizni
aks ettiradi, dedik. Albatta, biz sodir bo'layotgan voqealarni faqat idrok
etm asd an , b alk i u nga m u ayyan tarzda o 'z m u n o sa b a tim izn i ham
bildiramiz. O dam ning turli xil va k o'p qirrali his-tuyg'ulari m a ’lum
115

---

darajada ijobiy va salbiy xillarga ajratiladi. Masalan, ishq-muhabbatdagi
ijobiy hissiyotga rashkning salbiy his-tuyg‘usi qo'shilib qolishi mumkin.
H is-tuyg‘u kishining fe ’l-atvorida qudratli kuch hisoblanadi. His-
tuyg
‘ 11
odam faoliyatining turli jihatlari b o ‘lmish -- mehnat, ilm-fan va
san’atga rag'batlantiruvchi kuch ham hisoblanadi. Lekin shuni nazarda
tutish kerakki, hissiyot odam faoliyatini faqatgina uyg'unlashtirmasdan,
balki uni izdan chiqarib q o'yish i ham mum kin. M asalan, m uhabbat
odamni qahramonlik. va q at’iylikka undaydi, qunt bilan ishlashga d a ’vat
etadi. Lekin muhabbat uning hayot tarzini barbod etishi, ko'zda tutgan
ishlarini izdan chiqarishi ham mum kin. Psixopatologiyada kuchli his-
tuyg'ular hisoblangan q o ‘rquv, hayajon, tushkunlik, rashk odatiy ruhiy