Psixologiy asi

Davolash osullari
Depressiyani davolashda psixoterapiya va psixofarmakoterapiyaga 
asosiy urg'u beriladi.
H ar qanday depressiyada psixofarmakoterapiya psixoterapiya bilan 
boshlanishi va tugallanishi kerak. Farmakoterapiyadan oldin o'tkaziigan 
psixoterapiya davolanish jaray o nin i yengillashtirsa, undan so'n g
o'tkazilgani depressiya qaytalanishining oldini oladi. Bugungi kunda 
depressiyani davolash jarayonida qo'llaniladigan psixoterapevtik usullar 
juda ko'p bo'lib, ularning ba’zilari haqida to'xtalib o'tamiz.
Psixoterapiya
Psixoanaliz (psixodinamik terapiya). Psixodinamik nazariyaga muvofiq 
depressiyaning negizida ichki ongsiz ziddiyatlar yig'indisi yotadi: shaxs 
bir tomondan, birovlarga qaram bo'lishni istamaydi, ikkinchi tomondan, 
boshqalar uni e’tirof etishi va qo'llab-quvvatlashini istaydi. Albatta, ushbu 
bir-biriga zid holatlar doimiy qoniqmaslik hissini yuzaga keltiradi, ya’ni 
boshqalarga nisbatan qahr-g'azab va xafagarchilik shaxsning ichki
252

---

dunyosini qamrab oladi. Shu asnoda shaxsning o ‘zi esa boshqalarning 
nazdida mehribon, odamovi va ajoyib inson sifatida tan olinishni istaydi. 
Psixoanalitiklaming fikricha, mana shu istaklarning ro'yobga chiqmasligi 
depressiyaning shakllanishiga turtki bo'ladi. E ’tirof etilmagan har bir 
xohish va istak yillar m obaynida ong ostida qo'nim topadi va ular 
yig'ilgan sayin ichki ziddiyatlar kuchaya boradi. Bunday paytlarda 
depressiyaning o'tkir tarzda yuzaga kelishi uchun kuchli stressning o'zi 
yetarlidir. Surunkali tarzda shakllanadigan depressiya esa doimiy ruhiy- 
hissiy zo'riqishlar t a ’siri ostida rivojlanadi.
Psixodinamik terapiyaning asosiy maqsadi depressiyaga uchragan 
bemorlarda ichki ziddiyatlarni to 'la ochib tashlashga qaratilgan. Bu 
terapiya, albatta, individual tarzda olib boriladi va har bir bemorda ichki 
ziddiyatlar sababini ochishga qaratilgan bo'ladi. Psixodinamik terapiya 
bem orda katarsis, y a ’ni ruhiy poklanishga erishilgunga q adar olib 
boriladi. Ijobiy natijaga bir necha kun ichida erishish mumkin, b a’zan 
esa bu jarayon bir necha oyga cho'ziladi.
Kognitiv psixoterapiya bemorda o'zini, atrofdagi voqealar hamda 
kelajakni ijobiy va optimistik tarzda fikrlash san’atini shakllantirishga 
qaratilgan bo'ladi. Bu terapiyaning asosida ham bemorning fikrlash 
dunyosini ijobiy tomonga o'zgartirish yotadi. Kognitiv psixoterapiyaning 
metodlari ko'p bo'lib, ular maxsus adabiyotlarda batafsil yoritilgan. 
Bemor bilan olib boriladigan psixologik suhbatlar depressiyaning turi va 
og'ir-yengilligiga qarab, 10-20 seansgacha bo'lishi mumkin.
Depressiyaga uchragan bemorlarni davolashda uning yaqinlari bilan 
o'zaro muloqotlar olib borish ham juda foydalidir. Biroq agar bemor 
bunga ruxsat bermasa, bu muloqot teskari natija berishi ham mumkin. 
Albatta, psixolog bemorning yaqinlari bilan suhbatlar olib borishi kerak, 
chunki bu suhbatlar bemor haqida to'la m a’lumotga ega bo'lishga yordam 
beradi. Shuningdek, psixolog bemorning yaqinlariga uning oldida o'zlarini 
qanday tutish lozimligini tushuntiradi. Bu juda muhimdir. Chunki b a’zi 
oila a ’zolari yaqinlarining ahvolidan shunday kuyinishadi-ki, natijada 
uyda motamsaro muhit yaratiladi, bu faqat bemorning ahvolini yanada 
og'irlashtirishi va suitsidal urinishlarni kuchaytirishi mumkin. Bemorga 
hadeb yonbosaverish ham, uning xulq-atvorini tanqid qilaverish ham 
mumkin emas. Suitsidal fikrlar va urinishlar mavjud bemorlarni yolg'iz 
qoldirmaslik kerak. Oila a ’zolari tom onidan nazorat shunday bo'lishi 
kerakki, bem orning o 'zi buni bilm asin. C hunki, hadeb bem orni 
qo'riqlayverish uning joniga tegishi mumkin. Bemorning ishonchini 
qozongan oila a ’zolari bilan ko'chaga chiqib, aylanib kelish va sayr 
paytida, asosan, bemorni so'zlatish, uning his-tuyg'ulariga hamdarda 
bo'lish o'ta muhimdir. Bemor doimo psixolog bilan har qanday vaziyatda
253

---

nam bog'lana oladigan imkoniyat bo'lishi lozim, chunki zudlik bilan 
psixolog yordami lozim bo'lib qolishi mumkin.