9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

19-son 1 
–to’plam dekabr 2021
 
 
pedagoglar.uz
 
440
(1929) tarixiy romanlari – o’zbek adabiyoti tarixiy mavzuidagi ilk asarlar. 
Abdulla Qodiriydagi tarixiy mavzuga bo’lgan qiziqishi o’z xalqining o’tmishini 
tushunishga bo’lgan intilishi, uning sabri, mehnatkashligi, xalqning ozodlik va 
mustaqillik sari qahramonona kurashi bilan izohlanadi.
1961-yil rus tilida chop etilgan ―Mehrobdan chayon romanining o’ziga 
xos xususiyatlaridan biri shundaki, yozuvchi o’zbek xalqi hayoti va tarixini, 
davr ranglarini yorqin va sidqidildan ifoda etib bera olgan, qahramonlar fe‘l-
atvorini XIX asrning 40-yillariga xos sharoitlarda ochib bera olgan.
Ushbu yangilikni ochishda Abdulla Qodiriy o’zbek tarixiy 
romannafisligiga asos soladi. O’zining ―Mehrobdan chayon romanida yozuvchi 
haqiqat yo’nalishi an‘analarini sezilarli boyitgan, qahramonlarning psixologik 
shakliga muhim hissa qo’shgan, insonning ichki dunyosini ifoda etishning yangi 
usullarini ochgan, qahramonlarning fe‘l-atvori o’zgarishini ko’rsatib bergan. 
―Mehrobdan chayon romani - ikki asr bo’sag’asidagi Turkiston jamiyatining 
ijtimoiy, axloqiy hayoti haqidagi roy-rost asar. Abdulla Qodiriyning “Otkan 
kunlar “ romanidir. 
«O’tgan kunlar» ham mazmun, ham shakl, ham uslub jihatidan butun 
O’rta Osiyo xalqlari adabiyotida tom ma’noda novator bo’lib, katta ijtimoiy 
qiziqish uyg’otdi.Mashhur sharqshunos E.YE.Bertels «O’tgan kunlar» 
munosabati bilan «Evropa romani, ingliz romani, rus romani bilan bir qatorda 
o’zbek romanining yaratilganligi» ni yozgan edi.
Ulkan qozoq yozuvchisi, o’zbek adabiyotining ko’zga ko’ringan 
namoyondasi Muxtor Avezov fikricha, «O’tgan kunlar» romani bilan Abdulla 
Qodiriy 20-yillarda «Sharqning eng ulkan yozuvchisi bo’lib qolgan edi». 
Abdulla Qodiriy oʻz davrining ilgʻor bir ziyoli kishisi edi. U Vatan va 
millat taqdiri xususida ko’p va xo’p qaygʻurdi. Zamona zayli, hodisalari adib 
qalbini iztirobga soldi. U o’z asarlari orqali xalqning milliy ongini 
uygʻotmoqchi, o’zligini anglatishga harakat qilmoqchi bo’ldi. Shu zaylda uning 
“O’tkan kunlar” asari vujudga keldi. “Moziyg’a qaytib ish ko’rish xayrlik”-
deydilar. Shunga ko’ra mavzuni moziydan, yaqin kunlardan, tariximizning eng 

---