O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

“determinativlar”
yoki 
“ochqich belgilar”
, garchi 
talaffuz etilmagan bo‘lsada juda katta ahamiyatga molik deb xisoblangan. Ular 

---

bitta belgi bilan ifodalangan omonimlarni bir-biridan farqlashga xizmat qilgan. 
Misr belgilarining aksariyat ko‘pchiligi determinativga ega. Masalan, jins 
determinativi : erkak kishining ismidan keyin erkak bilan bog‘liq bo‘lgan ifodadan 
so‘ng o‘tirgan erkakni tasvirlovchi belgi va aksincha, ayol kishi ismidan keyin yoki 
aloqador ifoda oxirida ayolni tasvirlovchi belgi qo‘yilgan. Mamlakatlar 
determinativi – kattaligi cheklangan bir parcha er, vaqt determinatvi – quyosh 
gardishi, ish harakatlar determinativi - biron yumush bilan bog‘liq qo‘l, mavxum 
tushunchalarniki – qo‘lyozma o‘rami bilan ifodalangan. 
Eron va Mesopotamiya epigrafik yodgorliklari. 
1761 yil Daniya qiroli 
uzoq Arabiston, Eron va boshqa noma`lum sharqiy mamlakatlarni o‘rganish uchun 
ekspeditsiya uyushtiradi. Ekspeditsiya sostavida ruxoniy o‘g‘li, arab tilini bilgan 
K.Nibur ham bor edi. 1765 yil u Arabistonga jo‘nab ketadi. U erdan 
Mesopotamiya so‘ngra Eronga o‘tadi va nixoyat SHerozning shimoliy sharqiy 
tomonida,undan 7 mil narida uning ko‘p yillik orzusi ro‘yobga chiqadi, u qadimgi 
Persepolning harobalarini topadi.
Persepol shaxri A. Makedonskiy tomonidan yondirilgan edi. 1939 
yillargacha bu haroba axoli uchun tosh koni bo‘lib xizmat qilgan edi. Lekin 
K.Nibur bu erdan o‘ziga kerakli narsani topa oladi. U uch xafta mobaynida: 
xaykal, qabrtosh, baxaybat toshlarga bitilgan mixxatlardan nusxa ko‘chiradi. 
Axmoniylarning mixxat Yozuvi topildi. Lekin olimlar uni o‘qishga muvaffaq bo‘la 
olmadilar. Mixxatni o‘qib chiqishni G. Grotefend amalga oshiradi. 
Qadimgi Xett epigrafikasi. 
Milodan avvalgi 1296 yili baxorida Orant 
daryosi vodiysida qadimgi Misr Fir`avini Ramzes II va Xett podshosi Muvatallis 
(Xatesuliy III) qo‘shinlari o‘rtasida Kadesh shahri yonida yaqinida 
to‘qanashadilar. Bu jangda g‘olib bo‘lmay, ikkala tomonning kuchlari ham teng 
keladi va mil.av.1280 yil ikki davlat o‘rtasida ―Abadiy tinchlik va do‘stlik 
to‘g‘risida‖ bitim tuziladi. Ramses II bitimning isboti sifatida Xett podshosi qiziga 
uylanadi. 
 

---

Qo‘llaniladigan ta‘lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, muammoli 
ta‘lim, munozara, o‘z-o‘zini nazorat.