Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

сўққабош, ёлғъз
сўзлари қўлланилади
: у яккə ўзъ яшəйдъ, у сўққабош эдъ, Нəргъзə ёлғъз 
қъз
.
Кўпгина шеваларда икки сони билан бирга қўш сўзи унинг синоними 
сифатида қўлланилади: 
қўш келин, қўш ҳўкиз
каби. Қипчоқ шеваларида 
йекки
, 
ўн икки сони вонеки, саккиз сони
сегиз, тўққиз сони тоқуз
тарзида талаффуз этилади. Ўзбек шеваларида ҳам нумератив сўзлар 
учрайди. Бундай сўзлар яккалик, жуфтлик, тўда, гуруҳ, оғирлик, узунлик 
ўлчовлари каби маъноларни билдиради. Мисоллар: 
бир тутам сͻч, бир бͻш

---

54 
узум, бир сиқим тупроқ, бир жуп калиш, тўр (4) туп анͻр
каби. 
Шеваларда қўлланилаётган чама сонлар предметнинг ноаниқ миқдорини, 
тахминий ҳисобини билдиради.
Ўзбек шеваларида олмош сўз туркумига оид морфологик
хусусиятлар. 
Олмошлар семантик жиҳатдан бошқа сўз туркумларидан, 
формалари жиҳатидан ўзбек адабий тилидан фарқланади.
 
Ўзбек шеваларида кишилик олмошининг қўлланилишида ўзига хос 
хусусиятлар мавжуд. Қарлуқ лаҳжасига оид шеваларда кишилик 
олмошининг бирлик ва кўплик формалари [
мəн, сəн, у, бьз, сьз // сьлə, улə 
// улəр
], қипчоқ лаҳжасига оид шеваларда [
мен, сен, у, бьзəр, сьлəр, улар, 
волəр
] тарзида талаффуз этилади. Шевада 
[у, ул, бу, бул, шу, вол, во]
каби 
кўрсатиш олмошлари қўлланилади. Кўрсатиш олмошларидан 
[ул, бул]
олмошлари кўпчилик шеваларда қўлланилади. Масалан: қарлуқ: 
ул-булинг 
бͻ: мь
. Бу олмошнинг 
[во//вол]
вариантлари қипчоқ лаҳжасига оид 
шеваларда учрайди. Масалан: 
вул йͻлғͻн суйлəйͻтир
каби. Кўрсатиш 
олмошларидан [