52
hamda qalin kiyimlik matolar ishlab chiqariladi. Atsetatlar PA, PE, PAN, jun va
viskoza tolalari bilan birgalikda ham ishlatilinadi. TATS bobinasidan kompleks
iplar tayyorlanadi. Ulardan yana izolyatsion materiallar sifatida ham foydalaniladi.
Atsetat tolalari tarkibida titan-1,3%, yog„lovchi moddalar-2,5-3%, tuzlar-0,15%
gacha va 0,5 % gacha erituvchi bo„ladi.
Ats va TATS tolalarini olish va modifikatsiyalashning turli usullari
Atsetat
tolalarini ishlab chiqarishda oldin yog„och sellyulozasi sellyulozaning
uksusnokisliy murakkab efiriga aylantiriladi:
COOH
nCH
OCOСH
OH
O
H
C
O
CO
CH
CO
CH
n
OH
O
H
C
n
X
X
SO
H
n
3
3
3
2
7
6
3
3
3
2
7
6
3
)
(
)
(
3
)
(
4
2
Jarayon boshida oldin sellyuloza triatsetati hosil bo„ladi. Triatsetat
sellyulozada 61,5 – 62,5% sirka kislota bog„langan bo„lib, almashinish darajasi 3
ga teng. Omillash (gidrolizlash) orqali triatsetat sellyulozadan sellyuloza diatsetat
olinadi. Unda bog„langan sirka kislota miqdori 54-56%, almashinish darajasi 2,3 –
2,5 ga teng (diatsetat deb nomlanish juda ham to„g„ri emas).
n
n
X
X
OCOСH
OH
O
H
C
O
nH
OCOCH
OH
O
H
C
5
,.
2
3
5
.,
0
2
7
6
2
3
3
2
7
6
)
(
)
(
)
(
)
(
Atsetat va triatsetat tolalari
quruq usulda shakllantiriladi, bu usulning
mohiyati quyidagicha: polimerlarning tegishli erituvchilardagi (atseton yoki
metilenxlorit mos ravishda) konsentrlangan eritmalari struykalar ko„rinishda filera
teshiklaridan issiq havoli shaxtaga itarib chiqariladi.
Sellyuloza atsetatlaridan ho„l usul bo„yicha ham tola shakllantirish mumkin.
Bunda fileradan chiqayotgan pryadilniy eritma cho„ktirish vannasiga tushadi,
cho„ktirish vannasidagi suyuqlik polimerni eritmaydi.
Sellyuloza triatsetati quyilmadan ham shakllantirilishi mumkin,
bunda
erituvchini qo„llash va uni regeneratsiya qilish jarayonlarini qisqartirish hisobiga
tola olish jarayonini arzonlashtirish mumkin. Lekin quyilmadan triatsetat tolalarini
shakllantirish triatsetatni yuqori harorat ta‟siriga chidamliligini oshirish talab
53
qilinadi. Yaponiyada Alon tolasi ishlab chiqariladi, bu tola o„ta
pishiq viskoza
shtapellangan tolasini atsetillanganidir. Viskoza tolasi sirka angidridi bug„i
katalizatorligida atsetillanadi, so„ng tola sirka kislotadan yuvib tozalanadi.
Shuningdek paxtani ham sirka angidrid va erituvchi emas (masalan benzalan)
aralashmasida ham atsetillanadi. HCl katalizator bo„lib hizmat qiladi. Paxta tolasi
kabi bobina va matolarni ham qisman atsetillash mumkin. Bunda atsetillash tola
yuzasida ketadi. Atsetillash jarayonida paxta xossasi o„zgaradi:
=100 bo„lganda
uning mikroorganizmlarga bo„lgan bardoshliligi keskin ortadi, gigroskopligi
kamayadi
Atsetat tola xossalarini atsetil sellyulozaga
optik oqartiruvchi, bakteritsit
xossali moddalar, shuningdek olov,
issiqlik, yorug„lik bardoshlilik xossasini
oshiruvchi moddalar, rang mustahkamligini oshiruvchi va bo„yovchi moddani
qabul qilishini yaxshilovchi moddalar qo„shish yo„li
bilan modifikatsiyalash
mumkin. Triatsetat tolalar va ulardan tayyorlangan mahsulotlar yuzaviy omillanadi
(ishqoriy sharoitda) bu jarayon
Do'stlaringiz bilan baham: