Ta’limni tashkil etish shakllari (noan’anaviy ta’lim shakllari)

---

(“Ijtimoiy – gumanitar fanlarda ma’sofaviy
ta’lim” 
kafedrasi o’qituvchisi: 
NORQULOVA SORAXON.)

---

REJALAR:

Ta’lim shakllarining tarixiy taraqqiyoti

Sinf, dars tushunchalari va uning mohiyati. Darsga
qo’yilgan talablar

Sinf-dars shaklidagi dars turlari va ularning tuzilish
shakllari

Seminar, amaliy va tajriba ishlari shaklidagi
mashg’ulotlar

Ta’limning noan’anaviy shakllari, ularning o’quvchi
mustaqil fikrlashini o’stirishdagi ahamiyati

---

Ta’limni tashkil etish shakllari va ularning 
didaktikada rivojlanishi.
Jahon pedagogik fani va amaliyotida ta’limni tashkil etishning turli shakllari
mavjud. Jamiyat rivojining har bir yangi bosqichi ta’limni tashkil etishga
о‘z ta’sirini о‘tkazadi.
Ayni vaqtda ta’limning quyidagi shakllari ajratib kо‘rsatiladi:
individual,
individual-guruhli,
sinf-dars,
leksion-seminarli
sinfdan tashqari, auditoriyadan tashqari, maktab va maktabdan 
tashqari. 

---

Ular о‘quvchilarni qamrab olishi, о‘quvchilar faoliyatini tashkil etishi, jamoaviy va 
individual shakllarining nisbatlari, mustaqilligi darajasi va о‘qish jarayoniga rahbarlik 
qilish xususiyatlari kabi belgilariga kо‘ra quyidagi 
uch asosiy turga ajratiladi: 

---

---


Ta’limning ommaviy shakli sinfdagi jami 
о‘quvchilarning о‘qituvchi rahbarligi ostida birgalikda 
harakatlarini kо‘zda tutadi. Guruhli shaklida esa 
о‘quvchilar 3-6 kishidan iborat guruhlar yoki 
juftliklarda ish olib boradilar. Guruhlar uchun 
topshiriqlar bir xil yoki turlicha bо‘lishi mumkin. 
Individual shakli har bir о‘quvchining alohida 
mustaqil ishlashini kо‘zda tutadi.

---


О‘qitish frontal shaklida, о‘qituvchi bir vazifa ustida 
ishlayotgan butun sinf о‘quv faoliyatini boshqarib boradi. U 
о‘quvchilarning hamkorliklarini ta’minlaydi va hamma 
uchun bir bо‘lgan ish sur’atini belgilaydi. Frontal 
ishlashning pedagogik samaraliligi kо‘p jihatdan 
о‘qituvchining butun sinfni nazorat qila bilishiga va shu 
bilan bir vaqtda har bir о‘quvchining ishini kо‘zdan 
qochirmasligiga bog‘liq bо‘ladi. Agarda о‘qituvchi ijodiy 
jamoali ishlash muhitini yarata olsa, о‘quvchilar diqqatini va 
faolliklarini ta’minlab tura olsa samarasi yana oshadi. 
Ammo frontal ishlash individual farqlarni hisobga olmaydi, 
u о‘rta о‘quvchiga mо‘ljallangan. Shuning uchun ba’zi 
о‘quvchilar berilgan ish sur’atidan ortda qoladilar, 
boshqalari esa zerikib, qiynalib ketadilar.

---


Qadim
zamonlarda
mavjud
bо‘lgan
о‘qitishning eng qadimgi shakli ta’limning
individual shakli hisoblanadi. Hayotiy tajribalarni
ajdodlardan-avlodlarga uzatish ibtidoiy jamiyatda
yuzaga kelgan. Yozuv paydo bо‘lishi bilan qavm
boshlig‘i
turli
belgilar
yordamida
о‘zining
tajribalarini yoshlarga о‘rgatgan. О‘qituvchi va
о‘quvchining bevosita va individual aloqasiga
misol sifatida repetitorlikni kо‘rsatish mumkin.


---

• dars-muayyan muddatga mo’ljallangan, ta’lim jarayoni
ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, 
yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan
iborat ta’lim modelidir.
An’anaviy
dars
•ko’proq ma’ruza, savol-javob, amaliy mashq kabi metodlardan
foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an’anaviy dars
samaradorligi ancha past bo’lib, o’quvchilar ta’lim jarayonining
passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar. An’anaviy dars shaklini
saqlab qolgan holda, unga turli-tuman o’quvchilar faolligini
oshiradigan metodlar bilan boyitib borilsa, o’quvchilar
o’zlashtirish darajasini ko’tarilishiga olib keladi.
An’anviy
dars o’tish

---