‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Juda muhim. 
Bunday so ‘roq gaplar javob talab qilmaydi. Javobi
J
shu gapning о ‘zida bo ‘ladi. So ‘roq gap kesimi bo ‘lishsiz fe ’liar bilan
ifodalangan bo ‘Isa, tasdiq darak gap та ’nosini; aksincha, bo ‘lishli
fe ’liar bilan ifodalangan bo ‘Isa, inkor gap та ’nosini bildiradi.
537
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M asalan, 
Bu daraxtni kesishga kim ju r ’at qiladP.
(«Bu daraxtni kesishga 
hech kim ju r’at qilolmaydi» m a ’nosini bildiradi).
So‘roq gap orqali ifodalangan darak m a’nosi darak gap orqali ifodalangan 
darak m a ’nosidan kuchliroq b o ‘ladi.
Shuningdek, so‘roq gap shakli orqali buyruq m a ’nosi ham ifodalanishi 
m um kin. M asalan,
— 
YurmaysizmP.
(«Yuring» m a’nosida.)
S o ‘roq gap orqali ifodalangan buyruq m a’nosi buyruq gap orqali 
ifodalangan buyruq m a ’nosidan kuchliroq b o ‘ladi.
D arak m a’nosini ifodalagan so‘roq gaplarga so‘roq-darak gaplar, buyruq 
m a ’nosini bildirgan so‘roq gaplarga esa so‘roq-buyruq gaplar deyiladi.
0 ‘ylang: 
Bir fikrni darak va so‘roq gaplar orqali ifodalash m um - 
kinm i?
Tayanch tushunchalar: 
so‘roq olmoshi, so‘roq ohangi, so‘roq yuklamasi, 
so‘roq-buyruq gap, so ‘roq-darak gap.
Berilgan m aqolni yod oling, m a ’nosini izohlang ham da uni so ‘roq 
gaplarga aylantiring.
So ‘z aytganda bilib ayt,
Naql-matal qo'shib ayt.
164-mashq. Gaplarni o‘qing. Darak gaplarni so ‘roq gaplarga aylan­
tiring. (Ohang yordamida, yuklamalar, so‘roq olmoshlari yordamida.)
1. 
Y ong‘oqdan yasalib, naqsh-u nigor o ‘ym akorlik ila jilo berilgan 
darvoza qarshisida bir zum nafas rostlab, asta q o ‘ng‘iroq tugm asini bosdim.
2. O qshom chog'i bu xabardan ogoh b o ‘lib, M uh am m ad Sharifning 
kapalaklari uchib ketdi. 3. B oshim ni qashlab, hayrat barm og‘im ni tishlab, 
dam im ichim da, indam aygina izimga qaytdim . 4. K echqurun idorada 
navbatdagi m ashvarat b o ‘ldi. 5. U st-bosh im n i yechib, m en ham asta 
xonam ga kirdim. 
6
. Taom m ahali yetib, qorinlar surnay navosini boshladi.
7. S hodiyor shu b o ‘yi 
uch 
kecha-yu u ch kunduz bedarak ketdi.
8
. Yarim soatlardan so‘ng butunlay o ‘zga liboslarda javlon urib chiqdi, 
oshxona y o ‘lagida turganim ni ko ‘rib, q o ‘l silkib q o ‘ydi. 9. Birgalashib 
taom tayyorlam oqqa kirishdik. 10. Sabr kosam to ‘lib-toshdi-yu, irg‘ib 
turdim , q ahr bilan eshikni ochib kirdim. 
(X. Sultonov)