O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

Yoqilg’i 
Yonish issiqligi (
.
1 0
- 3
), kDj/kg 
Kul miqdori, % 
O’tin 
10,5-12,6 
1-2 
Torf 
10.5- 12.6 
5-12 
Ko’mir: Qo’ng’ir 
Toshko’mir 
8,4-21,0 
21,0-29,0 
50 gacha 
40 gacha 
Koks 
26,0-32,0 
10-50 
Neft 
41,9-46,0 
0,5 gacha 
Sulfidli ruda va boyitma 
4,2-6,0 
-
Tabiiy gaz 
35,6-37.7* * kJ/m
3
- 

---

85 
Yoqilg’ining yonishi havo [21% (hajm) O
2
]; havo va kislorod aralashmasi 
yoki texnologik kislorod [95-98% (hajm) O
2
] kislorodini purkash yordamida 
amalga oshadi. 
Yoqilg’ining to’liq yonishi ortiqcha havo purkash koeffitsienti bilan 
xarakterlanadi. Agar yoqilg’ini to’liq yonishi uchun purkalayotgan havo etarlicha 
bo’lsa, bunda 

=1 bo’ladi, purkalayotgan havo miqdori ortiqcha bo’lsa, 

>1, kam 
bo’lsa, 

<1 bo’ladi. Yoqilg’ining yonishi uchun ortiqcha havo samarali 
hisoblanmaydi, chunki ortiqcha kislorod bilan birga ~ 4 barobar ko’p azot kirib 
keladi, u esa o’zining qizishi uchun issiqlik talab etadi. Yoqilg’ini yoqish odatda 

>1,05-1,1 olib boriladi. Yoqilgi kislorod birligiga azot miqdori kam kelganda, 
ya’ni kislorodga boyitilgan havo yoki texnologik kislorodi yaxshi yonadi. 

>1 
bo’lganda pech muhiti oksidlovchi, 

<1 bo’lganda yonish to’liq bormaydi va 
metallurgik qurilmada ko’pincha texnologik talablarga kerak bo’ladigan 
qaytaruvchi muhit paydo bo’ladi. 
Yuqori namlik va kul miqdori ko’p bo’lganda yoqilg’ini yonish 
samaradorligi tez tushib ketadi. Namlik bug’lanishi va uning yoqilg’i gazlari 
haroratigacha bug’ bilan qizishi uchun issiqlik sarfi talab etadi, kul esa yoqilg’i 
sifati va uni yoqish sharotlarini yomonlashtiradi. Metallurgiyada yuqori yonish 
issiqligiga ega va tarkibida kul miqdori kam bo’lgan yuqori sifatli yoqilg’i 
ishlatishga intilishadi. Bu talablarga ko’pchilik xollarda tabiiy gaz, mazut, koks va 
yuqori kaloriyali toshko’mir javob beradi.
Tabiiy gaz.
Tabiiy gaz eng qulay yoqilg’i turi hisoblanadi. Uni quvurlar 
yordamida oson uzatish va iste’mol qilish joylariga etkazish mumkin. Gaz 
yoqishdan oldin hech qanday tayyorlov talab qilmaydi. Tabiiy gaz tarkibida 85-
98% gacha metan va boshqa uglevodorodlar mavjud. Tabiiy gazning asosiy 
qo’shimchalari serovodorod va kondensat (suyuq uglevodorodlar) hisoblanadi. 
MDH hududida G’arbiy Sibir shimolida, O’zbekiston, Saratov va Volgograd 
viloyatlarida asosiy gaz zahiralari joylashgan.