O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

Gess qonuni
deyiladi va uning matematik ko‘rinishi quyidagicha:
ΔH
reaksiya
= ∑ H
h.b.
mahsulot
– ∑ H
h.b.
dast. modda
Bu ifodada ΔH
h.b.
– moddalarning “hosil bo‘lish issiqligi” bo‘lib, uning 
ma’nosi – oddiy moddalardan “1 mol” murakkab modda hosil bo‘lishida ajralib 
chiqadigan (yoki yutiladigan) issiqlik miqdoridir. Kimyoviy reaksiyalarning 
issiqlik effektlarini hisoblashda standart hosil bo‘lish issiqligi qiymatidan 
foydalaniladi. Bu yerda: ∑ H
h.b.
mahsulot
– reaksiya natijasida hosil bo‘lgan moddalar 
hosil bo‘lish issiqliklarining; ∑H
h.b.
dast. modda
– reaksiyaga kirishayotgan moddalar 
hosil bo‘lish issiqliklarining yig‘indisi.
Moddalarning standart sharoit (25 
o
C yoki 298 
o
K va 101,325 kPa) da 
o‘lchangan hosil bo‘lish issiqligi shu moddaning 
standart hosil bo‘lish issiqligi 
deyiladi
, ΔH
o
298
yoki ΔH
f 298 
holida belgilanadi. Shuni unutmaslik kerakki, oddiy 
moddalar (Fe, C, S, Cr, Al, Si, H
2
, O
2
, Cl
2
, Br
2
, I
2
, F
2
va hokazo)ning standart hosil 
bo‘lish issiqliklari qiymati nolga teng, ya’ni – ΔH
h.b.
298
= 0 kJ/mol. Boshqa ba’zi 
moddalar uchun ΔH
h.b.
298
ning qiymatlari ilovadagi jadvallarda yoki fizik-kimyoviy 
so‘rovnomalarda keltirilgan bo‘ladi. Shu jadvallardagi qiymatlardan va Gess 
qonunining matematik ifodasidan foydalanib, har qanday kimyoviy jarayonning 

---

37 
issiqlik effekti va biror reaksiyada ishtirok etayotgan moddaning hosil bo‘lish 
issiqligi qiymatlarini hisoblash mumkin.
Agar kimyoviy reaksiya natijasida issiqlik chiqsa (ΔH < 0) sistema entalpiyasi 
kamayadi, bunday jarayonlar