Май 2021 10-қисм Тошкент май 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot», 2021. 202 б

Май 2021 10-қисм
Тошкент
жараёнининг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш, дискомфорт туйғусини бартараф қилиш, 
микромуҳитда юз берадиган зиддиятларнинг олдини олишдан иборат. 
Баъзи холларда ўспиринликнинг иккинчи даврида ҳам режалаштириш, таълими 
усулларидан фойдаланишда қўйиладиган умумий талабларни аниқ кўрсатишда 
қийналадилар, муаммо доирасидан четлашадилар ва хаказо. 
Мана шу қийинчиликларни мохияти ва шаклига кўра уч гурухга ажратиш мумкин:
1. 
Билишдаги қийинчиликлар:
ўрта мактаб ва олий ўқув юртидаги ўқув материалларининг 
мазмун ва кўлами жиҳатидан кескин фарқланиши; олий ўқув юртида ўқитишнинг турли 
шакли усуллари (маърузалар, семинар машғулоти, коллоквиум, синов, бахс, амалий 
машғулот, махсус практикум, махсус семинар, масус курс ва хаказолар) мавжудлиги ўқув 
матни, маъруза ва семинар материалларининг мураккаблиги, муаммолилиги, илмийлиги, 
талабаларда мустақил билим олиш малакалари этишмаслиги: 
2. 
Ижтимоий-психологик қийинчиликлар:
атроф-муҳит ва ҳаёт шароитининг 
ўзгариши; ҳаёт ва фаолиятининг барча жабхаларида мустақиликка ўтилиши: иродавий зўр 
бериш, қобилият, ақлий имкониятлар бўйича қатъиятсизлик масалан, сессияларида ўқишдан 
хайдалишдан чўчиш, қўрқиш, хавфсирашнинг пайдо бўлиши.
3. 
Касбий қийинчиликлар:
олий ўқув юрти мутахассислигини танлашдан иккиланиш; 
олий мактаб шарт-шароитларига мослашиш жараёнини нотўғри тасаввур қилиш; таълим 
олиш усуллари ва воситаларини кўникма малака ва одатларнинг эгаллашида орқада қолиш, 
турли хусусиятга эга бўлган мутахассислик-ихтисослик амалиётидан унумли фойдалана 
олмаслик, назарий билимлар билан амалиётнинг ажралиб қолгани; талабаларнинг 
профессиограмма талабларига жавоб берадиган касбий фазилатларга эга эмаслиги. 
Ҳамкорликда махсулдор фаолиятни психологик жихатдан ўрганишни В.Я. Ляудис 
бошчилигидаги психологлар гурухи амалга оширди. Унинг асосий мақсади янги 
фазилатларнинг шаклланишида ўқитувчи билан талаба ролини ифодалаш эди. Ушбу 
назарияга биноан, ўқув фаолиятининг шаклланиши фан асосларини ўзлаштиришнинг 
негизи эмас, балки шахснинг ижтимоий-маданий қадриятларини эгаллаш жараёнидир. 
Мазкур назария асосида ўқув вазиятини талаба шахсининг ривожланишидаги «яқин камолот 
зонаси» нинггина эмас, балки «персептив ривожланиш зонаси» ни ҳам яратадиган йўсинда, 
лойихалаш мумкин.
Ўспиринликнинг иккинчи даври ҳам албатта ҳар бир ёш учун ғоят энг муҳим давр 
ҳисобланади. Чунки бу даврда ўспирин жамият аъзоси сифатида кишиларга қўшилади, 
ўзининг келажаги учун энг муҳим бўлган касб-хунар эгаллайди. Албатта бундай муҳим 
ва мураккаб даврда унинг психологиясига тўғри ёндашилса у касб-хунар эгалаш ва ўз 
келажагига ниҳоятда масъулият билан ёндашади.