Таълим вазирлиги тошкент молия институти

7.3.1-диаграмма 
Солиқларни тўлашдан бўйин товлашнинг турли усуллари орқали 
давлатга етказилган зарарлар суммасининг салмоғи
67
, фоизда
15,2
9,1
11,4
20,2
30,7
7,7
4
3
17,7
2,2
0,6
0,3
0,3
1,7
0,4
3
64,8
2,1
3,4
6,3
4,7
5,2
3,3
8,8
5
0
,5
0
,1
0
,1
0
,2
1
,7
68,3
16,5
79,8
48
53,7
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2002
2003
2004
2005
2006
Йиллар
Кў
рс
а
тк
и
чл
а
р
Тушумни камайтириб кўрсатиш
Ма?сулот таннархини ошириб кўрсатиш
Ма?сулотни таннархдан паст сотиш
Кассага на?д пул тушумларини кирим ?илмаслик
Бошлан?ич хужжатларни сохталаштириш ёки йў? ?илиш
Давлат рўйхатидан ўтмасдан туриб тижорат фаолиятини юритиш
Бош?а усуллар
 
Келтирилган 
диаграмма 
маълумотларидан 
кўринадики, 
мамлакатимизнинг солиқ амалиётида тушумни камайтириб кўрсатиш, 
маҳсулот таннархини асоссиз равишда ошириб кўрсатиш ва нақд пуллардаги 
тушумни кассага кирим қилмаслик усуллари солиқ тўлашдан бўйин 
товлашнинг асосий усуллари ҳисобланади. Бунинг асосий сабаби, шундаки, 
биринчидан
, маҳсулотларнинг сезиларли қисми нақд пулларга сотилади, нақд 
пуллар солиқдан қочишнинг қулай воситаси ҳисобланади; 
иккинчидан, 
маҳсулотларнинг таннархини асоссиз равишда ошириб кўрсатиш юридик 
шахслардан олинадиган фойда солиғи базасини қисқаришига олиб келади; 
учинчидан,
тушумни камайтириш эгри ва тўғри солиқлар суммасининг 
камайишига олиб келади. 
Солиқ қонунчилигини бузиш ҳолатларини иқтисодиёт тармоқлари 
бўйича статистик ҳолати шуни кўрсатадики, савдо соҳасида, қишлоқ 
хўжалиги ва саноат тармоғида қонунбузарликларнинг сони юқори салмоқни 
эгаллайди. Айниқса, савдода бу кўрсаткич жуда юқоридир. Бу ҳолат, аввало, 
савдо операциялари кўламининг кенглиги ва хилма-хиллиги билан 
67
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг йиллик ҳисобот маълумотлари асосида ҳисобланган.

---

280 
изоҳланади. Бундан ташқари, солиқ тўловларидан қочиш мақсадида ташкил 
этиладиган